PL EN
MATERIAŁY
Głos tradycji. Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Wyszomierzu Wielkim, pow. zambrowski
 
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52 «Arsenał», PL 00-241 Warszawa
 
 
Data nadesłania: 23-07-2020
 
 
Data ostatniej rewizji: 12-10-2020
 
 
Data akceptacji: 16-10-2020
 
 
Data publikacji: 31-12-2020
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2020;LXXI(71):319-353
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The site at Wyszomierz Wielki, Zambrów County, is located on the border of the Northern Mazovian Lowland and North Podlasie Lowland in NE Poland. A cemetery from the Roman Period was situated at the edge of a vast wet meadow north-west of the village and south of a kame-moraine forming the characteristic landscape of this area – a cluster of longitudinal elevations called Czerwony Bór (Fig. 1). Rescue excavations at the site took place in 2015 during works preceding the expansion of the European route E67, the so-called Via Baltica (Fig. 2). The cemetery is interesting and unusual in many ways. It was located not on the top of the local elevation, which is common for Mazovian cemeteries from that period, but on a slope of a smaller nearby hill (Fig. 1, 3). It is also surprisingly small – 12 cremation graves, located on the NE-SW line, with a length of about 30 m, were discovered there. Some of the graves seem to be paired (features 138 and 139, 109A and 109B, 236 and 108, and 110 and 111) (Fig. 21:A). Eleven graves, including those with Almgren 41 type brooches (Fig. 4:1, 9:5.6, 10:5.6, 11:3.4, 13:1–4), one-layer combs of the Thomas AI type and antler pins (Fig. 4:3, 9:2, 10:1.9, 11:5), should be dated to phase B2/C1–C1a, i.e. the oldest horizon of the Wielbark Culture in Mazovia and Podlachia. The lack of inhumation burials is also characteristic of this initial phase, which corresponds to the historical migration of the Gothic tribes. The grave goods and results of anthropological bone analysis allow us to conclude that a man (feature 139) and women (features 109A, 111, 227 and 228, possibly also features 108 and 235) were probably buried there; feature 235 also contained the bones of a newborn, which may suggest the burial of a woman who died in childbirth. A several-year-old child was buried separately, in feature 229. The sex of the deceased from three graves (features 138, 109B and 236) cannot be determined (Fig. 21:B). The most interesting feature is the richly furnished grave of a warrior, who died at the age of about 40 (feature 110) (Fig. 5–8). Iron shield fittings, including a ritually destroyed boss with a blunt spike of type Jahn 7a and an iron grip with simple, undefined plates of type Jahn 9/Zieling V2 from the 5th and 6th group of armaments according to K. Godłowski and dated to phase B2/C1–C1a, were found in the grave. The most interesting elements of weaponry, with Scandinavian references, are a spearhead with the blade constricted in the middle, corresponding to spearheads of type 6 from a bog deposit from Illerup, Jutland, and a bent javelin head with large, asymmetrical barbs, whose curved ends point towards the socket, corresponding to type 8 of spearheads from Illerup, i.e. of the Scandinavian Simris type. In the areas north of the Baltic Sea, both of these types are dated to phase C1. Fragments of two rings made of deer antlers and delicate trough-shaped fittings made of copper alloy, probably from the edge of a decorative waist belt, are the only decorations and dress accessories found in the grave (Fig. 7:15–18). Two glass counters (Fig. 7:13.14, 15:8.9), and possibly traces of the third one (Fig. 7:10) are probably all that remains of a larger set, while a few iron fittings are most likely parts of a wooden folding game board. The ring and handle were probably used to open and close the board, while two corner fittings must have strengthened its edges (Fig. 7:7.10–12, 15:5). Similar objects, in addition to a full (?) set of counters, were found in the late Roman grave 41 from Simris in Scania, where a warrior was also buried (Fig. 16:1.2)62. Although no board hinges, as the ones known from the ‘Doctor’s grave’ from Stanway, SE England (Fig. 16:4–8), dating to the middle of the 1st century CE64, dating to the middle of the 1st century CE, were found in the grave from Wyszomierz Wielki, it seems that the two ornamental iron fittings attached with three rivets each could have fastened a leather belt that acted as such a hinge (Fig. 7:8.9, 15:4). This is supported by the shape and width of the fittings, and by the number of rivets, suggesting that they pressed against some not preserved element. Carefully bent nails of the handle, corner fittings and alleged hinges may indicate that the board formed a kind of a ‘container’ for counters when folded (Fig. 17). Fragments of an imported vessel of the terra sigillata type were also found in the grave (Fig. 8:19,15:6.7). The vessel that served as a cinerary urn (Fig. 8:20, 13:5) was wheel-made, i.e. made using a technique that was only just beginning to come into use in the lands north of the Carpathians in phase B2/C1–C1a93.95.96. The burial from feature 110 shows features characteristic of the Przeworsk Culture – primarily, the set of ritually destroyed weapons, although it should be noted that both spearheads are not typical of this culture 72.73.80. In phase B2/C1-C1a, only relicts of the settlement of the Przeworsk Culture, identified with the ‘Vandal’ peoples, were present in right-bank Mazovia, and the population of this culture had been replaced by the people of the Wielbark Culture, identified with the ‘Gothic’ tribes. It is then possible – as the other graves from this cemetery, undoubtedly attributed to the Wielbark Culture, seem to indicate – that it is a rare case of a burial with a weapon of a ‘Gothic’ warrior of this particular culture. Although Wielbark weaponry is very poorly known, it has Scandinavian references in the Late Roman Period123. The man buried in this grave, most likely a member of the local elite, must have been affiliated with an older cultural tradition. What is more, this tradition still had to be legible and acceptable for the people organising funerary rituals. Grave 110 from Wyszomierz Wielki is another of the burials from the end of the Early Roman/beginning of the Late Roman Period, combining features of the Przeworsk and Wielbark Cultures, that are being discovered more and more often in eastern Mazovia and Podlachia128–130 and constitute an important contribution to the study of the processes of cultural (and political) change that took place in Barbaricum during this turbulent period.
 
REFERENCJE (98)
1.
ANDRZEJEWSKA A., DEMKOWICZ K. 2015: Groty broni drzewcowej o cechach skandynawskich w kulturze luboszyckiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 30, 109–135.
 
2.
ANDRZEJOWSKI J. 1989: Zagadnienie kontynuacji cmentarzysk w wschodniej strefie kultury przeworskiej, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, materiały z konferencji II, Lublin, 103–125.
 
3.
ANDRZEJOWSKI J. 1998: Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Kraków.
 
4.
ANDRZEJOWSKI J. 2001: Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, „Wiadomości Archeologiczne” LIV (1995–1998), 59–87.
 
5.
ANDRZEJOWSKI J. 2005: Liwiec river as axis of local settlement structures of the Przeworsk and Wielbark Cultures, [w:] C. von Carnap-Bornheim, H. Friesinger (red.), Wasserwege: Lebensadern – Trennungslinien. 15. Internationales Symposium Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im mittleren Donauraum, Schriften des Archäologischen Landesmuseums, Ergz.-Reihe 3, Neumünster, 231–252.
 
6.
ANDRZEJOWSKI J. 2006: Kołoząb, stanowisko 3. Cmentarzysko kultury przeworskiej i kultury wielbarskiej na Mazowszu Płockim, Warszawa, mps w Dziale Epoki Żelaza PMA.
 
7.
ANDRZEJOWSKI J. 2007: Pod wodzą Filimera, czyli osadnicy wielbarscy na Mazowszu i Podlasiu, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje, stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, 229–258.
 
8.
ANDRZEJOWSKI J. 2009: Nekropola w Modle a późna faza kultury przeworskiej na północnym Mazowszu, część I–III, mps dysertacji doktorskiej na Wydziale Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
 
9.
ANDRZEJOWSKI J. 2019: The Gothic migration through Eastern Poland – archaeological evidences, [w:] A. Cieśliński, B. Kontny (red.), Interacting Barbarians. Contacts, Exchange and Migrations in the First Millennium AD, Neue Studien zur Sachsenforschung 9, Warszawa-Braunschweig, 225–237.
 
10.
ANDRZEJOWSKI J., CĘDROWSKI R. 2015: Grób z Łazówka koło Sokołowa Podlaskiego – ślad nieznanego cmentarzyska kultury wielbarskiej?, „Wiadomości Archeologiczne” LXVI, 338–348.
 
11.
ANDRZEJOWSKI J., PRZYCHODNI A. 2008: Terra sigillata z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Jartyporach na zachodnim Podlasiu, „Wiadomości Archeologiczne” LX, 161–178.
 
12.
ANDRZEJOWSKI J., MADYDA-LEGUTKO R. 2018: Zur Mobilität von Kriegern am Übergang von der älteren zur jüngeren römischen Kaiserzeit im Lichte der Verbreitung der Doppeldornschnallen, „Študijné zvesti Archeologického ústavu Slovenskej akadémie vied” 64, 2018, 53–78.
 
13.
BALKE B. 1991: Kultura przeworska w międzyrzeczu Wisły, Pilicy i Iłżanki, Warszawa.
 
14.
BELÂVEC V.G. 2007: (V.G. Belevec) K izučeniû pamâtnikov vel'barskoj kul’tury v Belarusi, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje, stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, 293–345.
 
15.
BEMMANN J., HAHNE G. 1994: Waffenführende Grabinventare der jüngeren römischen Kaiserzeit und Völkerwanderungszeit in Skandinavien. Studie zur zeitlichen Ordnung anhand der norwegischen Funde, „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 75 (1994), 283–653.
 
16.
BORN H. 1977: Material und Herstellungstechnik antiker Melonenperlen, (w:) Festschrift Hans-Jörgen Hundt zum 65. Geburtstag. Teil 2: Römerzeit, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz“ 22 (1975), 134––140.
 
17.
CIEŚLIŃSKI A. 2010: Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin.
 
18.
CRUMMY P. ET ALII 2007: P. Crummy, S. Benfield, N. Crummy, V. Rigby, D. Shimmin, Stanway. An élite burial site at Camulodunum, Britannia Monograph Series 24, London.
 
19.
CZARNECKA K. 2012: A Parade Shield from the Przeworsk Culture Cemetery in Czersk, near Warsaw, Poland: an International Sign of Status in the Early Roman Period, [w:] A. Bliujienė (red.), People at the Crossroads of Space and Time (Footmarks of Societies in Ancient Europe) II, „Archaeologia Baltica” 18, 97–108.
 
20.
CZARNECKA K. 2014: Północne nawiązania w uzbrojeniu kultury przeworskiej z wczesnego okresu wpływów rzymskich. Dwa ciekawe groby z bronią z cmentarzyska w Czersku, pow. piaseczyński, [w:] R. Madyda-Legutko, J. Rodzińska-Nowak (red.), Honoratissimum assensus genus est armis laudare. Studia dedykowane Profesorowi Piotrowi Kaczanowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, Kraków, 101–110.
 
21.
CZARNECKA K. 2020: Zamki i klucze kultury przeworskiej. Działania, zastosowanie, znaczenie symboliczne, Warszawa.
 
22.
DĄBROWSKA T. 1981: Zmiany kulturowe prawobrzeżnego Mazowsza i Podlasia w okresie wpływów rzymskich, „Wiadomości Archeologiczne” XLV/1 (1980), 45–58.
 
23.
DOBRZAŃSKA H. 1980: Zagadnienie datowania ceramiki toczonej w kulturze przeworskiej, „Archeologia Polski” XXIV/1, 87––152.
 
24.
DULKIEWICZ A. 2009: Szpile kościane i rogowe kultury przeworskiej na terenie Polski: typologia, chronologia i rozmieszczenie, [w:] J. Fogel (red.), Księga pamiątkowa Wojciecha Kóčki, „Folia Praehistorica Posnaniensia” XV, 209–235.
 
25.
GINALSKI J. 1991: Ostrogi kabłąkowe kultury przeworskiej. Klasyfikacja typologiczna, „Przegląd Archeologiczny” 38, 53–84.
 
26.
GODŁOWSKI K. 1977: Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku (część II), „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” IV, 7–237.
 
27.
GODŁOWSKI K. 1985: Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, Wrocław.
 
28.
GODŁOWSKI K. 1992a: Die Chronologie der jüngeren und späten Kaiserzeit in den Gebieten südlich der Sudeten und Karpaten, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der Relativen und Absoluten Chronologie ab Latènezeit bis zum Frühmittelalter. Materialien des III. Internationalen Symposiums: Grundprobleme der frühgeschichtlichen Entwicklung im nördlichen Mitteldonaugebiet, Kraków-Karniowice 3.–7. Dezember 1990, Kraków, 23–54.
 
29.
GODŁOWSKI K. 1992b: Zmiany w uzbrojeniu ludności kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich, [w:] M. Głosek et alii (red.), Arma et ollae. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Nadolskiemu w 70 rocznicę urodzin i 45 rocznicę pracy naukowej. Sesja naukowa, Łódź, 7–8 maja 1992, Łódź, 71–88.
 
30.
GRABARCZYK T. 1983: Metalowe rzemiosło artystyczne na Pomorzu w okresie rzymskim, Prace Komisji Archeologicznej 9, Wrocław.
 
31.
HÖPKEN C. 2003: Herstellung quarzkeramischer Melonenperlen im römischen Flottenlager Köln Alteburg: Terminologie – Technologie – Befund, [w:] B. Liesen, U. Brandl (red.), Römische Keramik. Herstellung und Handel. Kolloquium Xanten, 15.–17.6.2000, Xantener Berichte 13, Mainz am Rhein, 353–363.
 
32.
ILKJÆR J. 1990a: Illerup Ådal 1. Die Lanzen und Speere. Textband, Jysk Arkæologisk Selskab XXV:1, Højbjerg.
 
33.
ILKJÆR J. 1990b: Illerup Ådal 2. Die Lanzen und Speere. Tafelband, Jysk Arkæologisk Selskab XXV:2, Højbjerg.
 
34.
JASKANIS J. 2005: Krupice. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologica Barbarica X, Warszawa.
 
35.
KACZANOWSKI P. 1995: Klasyfikacja grotów broni drzewcowej kultury przeworskiej z okresu rzymskiego, Klasyfikacje zabytków archeologicznych I, Kraków.
 
36.
KACZANOWSKI P., PRZYCHODNI A. 2014: Uwagi o chronologii absolutnej początków młodszego okresu wpływów rzymskich w kulturze przeworskiej, „Wiadomości Archeologiczne” LXV, 135–147.
 
37.
KACZANOWSKI P., PRZYCHODNI A. 2015: Chronologia absolutna fazy C1 okresu wpływów rzymskich w świetle znalezisk terra sigillata na terytorium kultury przeworskiej, [w:] L. Tyszler, E. Droberjar (red.), Barbari svperiores et inferiores. Archeologia barbarzyńców 2014. Procesy integracji środkowoeuropejskiego Barbaricum. Polska – Czechy – Morawy – Słowacja, Łódź-Wieluń, 279–298.
 
38.
KIETLIŃSKA A., DĄBROWSKA T. 1963: Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich we wsi Spicymierz, powiat Turek, MS IX, 143–254.
 
39.
KOKOWSKI A. 1988: Ze studiów nad ceramiką wykonaną na kole w kulturze wielbarskiej, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, materiały z konferencji I, Lublin, 157–176.
 
40.
KOKOWSKI A. 1995a: Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin.
 
41.
KOKOWSKI A. 1995b: Schätze der Ostgoten. Eine Ausstellung der Maria Curie-Skłodowska Universität Lublin und des Landesmuseums Zamość, Stuttgart.
 
42.
KOKOWSKI A. 1997: Die Schloßbeschläge und die Schlüssel aus dem nördlichen Barbaricum in der römischen Kaiserzeit und frühen Völkerwanderungszeit, Klasyfikacje zabytków archeologicznych II, Lublin.
 
43.
KOKOWSKI A. 2007: Goci od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa.
 
44.
KOKOWSKI A. 2017: O rebristyh busah (tip TM-171) v central'no- i severoevropejskom Barbarikume, [w:] Evropa ot Latena do Srednevekov'â: varvarskij mir i roždenie slavânskih kul'tur. K 60-letiû A.M. Oblomskogo, Ranneslavânskij mir 19, Moskva, 142–148.
 
45.
KOKOWSKI A. 2019: Kleinfunde zivilen Charakters, Jutland Archaeological Society Publications XXV/15, Højbjerg.
 
46.
KOLENDO J. 2008: Komentarz do tekstu Germanii Tacyta, [w]: P. Cornelius Tacitus, Germania, przekład T. Płóciennik, wstęp i komentarze J. Kolendo, Fontes Historiae Antiquae X, Poznań, 108–199.
 
47.
KONDRACKI J. 1998: Geografia regionalna Polski, Warszawa.
 
48.
KONTNY B. 2019: Archeologia wojny. Ze studiów nad uzbrojeniem barbarzyńskiej Europy okresów wpływów rzymskich i wędrówek ludów, Oświęcim.
 
49.
KOSTRZEWSKI B. 1947: Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Koninie (woj. poznańskie), „Przegląd Archeologiczny” VII/2 (1946–1947), 192––294.
 
50.
KRZYŻANOWSKA M. 2020: Drobne przedmioty szklane – analiza archeologiczna żetonów do gry z okresu wpływów rzymskich z terenu Polski, „Wiadomości Archeologiczne” LXXI, 251–268.
 
51.
KUMANIECKI K. 1999: (oprac.) Słownik łacińsko-polski. Według słownika Hermana Mengego i Henryka Kopii, Warszawa22.
 
52.
LIANA T. 1970: Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, „Wiadomości Archeologiczne” XXXV/4, 429–491.
 
53.
LUDOWICI W. 1908: Katalog meiner Ausgrabungen in Rheinzabern. 3: Urnen-Gräber römischer Töpfer in Rheinzabern und III. Folge dort gefundener Stempel-Namen und Stempel-Bilder bei meinen Ausgrabungen 1905–1908, München.
 
54.
MĄCZYŃSKA M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission“ 90 (2009), 7–481.
 
55.
MADYDA-LEGUTKO R. 1987: Die Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. Int. Series 360 (1986), Oxford.
 
56.
MADYDA-LEGUTKO R. 2011: Studia nad zróżnicowaniem metalowych części pasów w kulturze przeworskiej. Okucia końca pasa, Kraków.
 
57.
MADYDA-LEGUTKO R., RODZIŃSKA-NOWAK J., ZAGÓRSKA-TELEGA J. 2011a: Opatów, Fpl. 1. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im nordwestlichen Kleinpolen. Katalog, Monumenta Archaeologica Barbarica XV/1, Warszawa-Kraków.
 
58.
MADYDA-LEGUTKO R., RODZIŃSKA-NOWAK J., ZAGÓRSKA-TELEGA J. 2011b: Opatów, Fpl. 1. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur im nordwestlichen Kleinpolen. Tafeln, Monumenta Archaeologica Barbarica XV/2, Warszawa-Kraków.
 
59.
MADYDA-LEGUTKO R., ZAGÓRSKA-TELEGA J. 2000: Einige Bemerkungen über die Spielsteine aus dem Gebiet der Przeworsk-Kultur am Beispiel des Fundmaterials aus dem Gräberfeld von Opatów, Woiw. Śląskie, [w:] E. Droberjar (red.), Romanam amicitiam praetulisse – Sborník Vladimíru Sakařovi k 70. narozeninám, „Sborník Ná­rodního Muzea v Praze – Acta Musei Nationalis Pragae”, Řada A – Historie, LIV/1–4, 107–122.
 
60.
NATUNIEWICZ-SEKUŁA M. 2005: Naczynia wykonane przy użyciu koła z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Weklicach koło Elbląga. Przyczynek do badań warsztatu ceramicznego kultury wielbarskiej, „Archeologia Polski” L, 53–80.
 
61.
NATUNIEWICZ-SEKUŁA M. 2020: Złotnictwo społeczności kultury wielbarskiej ze szczególnym uwzględnieniem wybranych zabytków z cmentarzyska w Weklicach, Warszawa.
 
62.
NIEZABITOWSKA-WIŚNIEWSKA B. 2014: Miniaturowe naczynka wykonane na kole z cmentarzysk kultury wielbarskiej w Ulowie na Roztoczu, [w:] J. Andrzejowski (red.), IN MEDIO POLONIAE BARBARICAE. Agnieszka Urbaniak in memoriam, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, Warszawa, 163–174.
 
63.
NIEZABITOWSKA-WIŚNIEWSKA B. 2015: Ulów, stanowisko 7 –nowe cmentarzysko kultury wielbarskiej na Roztoczu Środkowym – z badań nad kontaktami kultury wielbarskiej i kultury czerniachowskiej, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Kontakty ponadregionalne kultury wielbarskiej. Przemiany kulturowe w okresie wpływów rzymskich na Pomorzu, Gdańsk, 331–362.
 
64.
NIEZABITOWSKA-WIŚNIEWSKA B. 2017: Archaeological research results of the settlement micro-region in the area of Ulów in Middle Roztocze in the light of the project “Roztocze – the ancient terra incognita?...”, „Folia Quaternaria” 85, 5–47.
 
65.
NOWAKOWSKI W. 2001: Żelazne zapinki kuszowate z podwiniętą nóżką w europejskim Barbaricum, „Wiadomości Archeologiczne” LIV (1995––1998), 129–146.
 
66.
OKULICZ J. 1965: Rostki I, distr. d’Ostrołęka, dép. de Varsovie, Inventaria Archaeologica XV, tabl. 88.
 
67.
PROCHOWICZ R. 2017: Ostatni z rodu – relacje ludności kultur przeworskiej i wielbarskiej na Mazowszu na przykładzie obiektu 198 z cmentarzyska w Szelkowie Starym, [w:] J. Andrzejowski et alii (red.), ORBIS BARBARORUM. Studia ad archaeologiam germanorum et baltorum temporibus imperii romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VI, Warszawa-Schleswig, 495–506.
 
68.
PRZYCHODNI A. 2010: Zur Frage der Verbreitung von terra sigillata auf dem Gebiet des heutigen Polens, „Acta Archaeologica Carpathica“ XLV, 67–177.
 
69.
RODZIŃSKA-NOWAK J. 2006: Jakuszowice, stanowisko 2. Ceramika z osady kultury przeworskiej z młodszego i późnego okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów, ZNUJ, Prace Archeologiczne 61, Kraków.
 
70.
RODZIŃSKA-NOWAK J. 2010: Uwagi o chronologii ceramiki wykonanej na kole garncarskim w kulturze przeworskiej w świetle wyników analizy materiałów zabytkowych z osady w Jakuszowicach, woj. świętokrzyskie, i cmentarzyska w Opatowie, woj. śląskie, [w:] H. Machajewski, B. Jurkiewicz (red.), Ceramika rzemieślnicza jako źródło do badań nad zróżnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej, Pułtusk, 71–87.
 
71.
RUSIN K. 2008: Grave of the Wielbark culture from the Younger Roman Period under barrow no 1 in Szpaki, Wyszki commune, Bielsk Podlaski district, Podlasie voivodship, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (red.), The Turbulent Epoch. New Materials from the Late Roman Period and the Migration Period I, Monumenta Studia Gothica V, Lublin, 294–308.
 
72.
SCHÄDLER U. 2007: The Doctor’s game – new light on the history of ancient board games, [w:] Ph. Crummy et alii, Stanway. An élite burial site at Camulodunum, Britannia Monograph Series 24, London, 359–375.
 
73.
SCHULTE L. 2011: Die Fibeln mit Hohem Nadelhalter (Almgren Gruppe VII), Göttinger Schriften zur Vor- und Frühgeschichte 32, Neumünster.
 
74.
SCHUSTER J. 2006: O późnych zapinkach kapturkowych (A II 41), „Wiadomości Archeologiczne” LVIII, 101–120.
 
75.
SCHUSTER J. 2016: Der arme Fürst. Ein bescheiden ausgestattetes Prunkgrab der älteren Kaiserzeit von Zgliczyn Pobodzy, Nordmasowien (Polen), „Germania” 94, 117–156.
 
76.
SCHUSTER J. 2018a: Czarnówko, stan. 5. Osiem grobów okazałych – narodziny nowych elit w II wieku po Chr. w basenie Morza Bałtyckiego, Czarnówko, stan. 5. Starożytne cmentarzyska na Pomorzu. Część 2 = Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina VIII, Lębork-Warszawa.
 
77.
SCHUSTER J. 2018b: Ab Oceano – Ein Beitrag zur Besiedlungsgeschichte der Küste Vorpommerns während der römischen Kaiserzeit, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 53, Schwerin.
 
78.
SKORUPKA T. 2001: Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, tom II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań.
 
79.
SKÓRA K. 2015: Struktura społeczna ludności kultury wielbarskiej, Łódź.
 
80.
SOLON J. ET ALII 2018: J. Solon, J. Borzyszkowski, M. Bidłasik, A. Richling, K. Badora, J. Balon, T. Brzezińska-Wójcik, Ł. Chabudziński, R. Dobrowolski, I. Grzegorczyk, M. Jodłowski, M. Kistowski, R. Kot, P. Krąż, J. Lechnio, A. Macias, A. Majchrowska, E. Malinowska, P. Migoń, U. Myga-Piątek, J. Nita, E. Papińska, J. Rodzik, M. Strzyż, S. Terpiłowski, W. Ziaja, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica” 91/2, 143–170.
 
81.
STANEK K. 2016: Gry planszowe i typu alea w życiu codziennym starożytnych Rzymian w okresie Cesarstwa. Terminologia i próba rekonstrukcji zasad gry, „SAMAI” 1, 78–101.
 
82.
STJERNQUIST B. 1955: Simris. On Cultural Connections of Scania in the Roman Iron Age, Acta Archaeologica Lundensia, Series in 4°/2, Lund.
 
83.
SZELA A. 2007: Nietypowy zespół grobowy z cmentarzyska kultury przeworskiej w Biejkowie, stan. 9, pow. Białobrzegi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 25, 302–310.
 
84.
SZPONDOWSKI P. 2017: Technologia obróbki kości i poroża w kulturze przeworskiej, mps pracy magisterskiej w archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
 
85.
TEMPELMANN-MĄCZYŃSKA M. 1985: Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, Römisch-Germanische Forschungen 43, Mainz am Rhein.
 
86.
TEMPELMANN-MĄCZYŃSKA M. 1989: Das Frauentrachtzubehör des mittel- und osteuropäischen Barbaricums in der römischen Kaiserzeit, Uniwersytet Jagielloński, Varia CCLXIV, Kraków.
 
87.
TEUBER S.W. 2005: Die Einlagenkämme der Römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit im freien Germanien, Neue Ausgrabungen und Forschungen in Niedersachsen 25, Neumünster, 167–310.
 
88.
THOMAS S. 1960: Studien zu den germanischen Kämmen der römischen Kaiserzeit, AFB 8, 54–215.
 
89.
TOMASZEWSKA I. 1988: Groby kultury wielbarskiej na cmentarzysku w Kołozębiu, gm. Suchocin, woj. ciechanowskie, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, materiały z konferencji I, Lublin, 105–116.
 
90.
TYSZLER L. 1999a: Terra sigillata na ziemiach Polski. Część I: Tekst, Acta Archaeologica Lodziensia 43 i 44, Łódź.
 
91.
TYSZLER L. 1999b: Terra sigillata na ziemiach Polski. Część II: Katalog i tablice, Acta Archaeologica Lodziensia 43 i 44, Łódź.
 
92.
TYSZLER L. 2012: Ceramika rzymska na północ od Karpat i Sudetów, Spatium Archaeologicum 4, Łódź.
 
93.
TYSZLER L. 2019: Problematyka chronologii grobów wojowników z ceramiką terra sigillata z obszaru dorzecza Bzury. Grupy 4a, 5 i 6 grobów z bronią, [w:] K. Kot-Legieć et alii (red.), Kultura przeworska. Procesy przemian i kontakty zewnętrzne, Łódź, 209–228.
 
94.
WOŁĄGIEWICZ R. 1993: Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin.
 
95.
WOŹNIAK M. 2016: Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Litwinkach, pow. nidzicki, „Wiadomości Archeologiczne” LXVII, 195–226.
 
96.
ZABOROWSKI J. 1987: Cmentarzysko kultury grobów kloszowych i kultury przeworskiej Biejków gm. Promna, stanowisko 9, [w:] Materiały Konserwatorskie. Badania archeologiczne w woj. radomskim – 1986, Radom, 12–14.
 
97.
ZIELING N. 1989: Studien zu germanischen Schilden der Spätlatène- und der römischen Kaiserzeit im freien Germanien I–III, B.A.R. Int. Series 505, Oxford.
 
98.
ZIEMLIŃSKA-ODOJOWA W. 1999: Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top