PL EN
MISCELLANEA
Halsztackie ozdoby brązowe z Warszawy-Wilanowa
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52 «Arsenał», PL 00-241 Warszawa
 
 
Data nadesłania: 29-06-2020
 
 
Data ostatniej rewizji: 15-07-2020
 
 
Data akceptacji: 29-07-2020
 
 
Data publikacji: 31-12-2020
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2020;LXXI(71):217-237
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Three impressive bronze ornaments were discovered by accident in 2015 in Wilanów – a district of Warsaw situated in the area of the western terrace of the Vistula River, running along the foot of the Warsaw Escarpment. The place where the hoard was found lies on periodically inundated terrain, formerly used for agriculture and currently intended for housing and road development (Fig. 1). The find consists of two massive anklets formed of round bronze rods and a multi-spiral bracelet made from a metal ribbon with a triangular cross-section (Fig. 2). The anklets, preserved in very good condition, were recovered from a small hole in a compact lump of earth (Fig. 3). Next to it were fragments of a heavily corroded spiral, preserved in three parts. The rods of the anklets, with a maximum thickness of 1.7 cm and terminals hammered into circular, slightly convex discs, were bent in opposite directions into 1⅔ and 13⁄₅ coils. The external diameters of these ornaments measure 13 and 13.3 cm – items of this size are identified as anklets (Fig. 4, 5). The bracelet, coiled from a 1.1-cm wide ribbon with wire-like terminals, originally consisted of 13 coils of approx. 8 cm in diameter (Fig. 6A, 6B). An almost twin ornament, consisting of groups of transverse grooves and figures resembling hatched triangles, is visible along the entire length of the rods of both anklets (Fig. 4:c, 5:c). The three outermost spirals on both sides of the bracelet are decorated with repetitive motifs of inserted angles, ‘herringbone’ and ‘hourglasses’ composed of hatched trapezoids (Fig. 6B:d). Ornaments were stamped on the cast rods of the anklets and on the prepared bracelet ribbon, hammered on a matrix, before they were coiled (Fig. 7–9). To maintain the planned rhythm of repeating decorations, the arrangement of leading motifs was first marked (Fig. 10). In an effort to maintain the same sequence of motifs and the symmetry of the ornamentation on individual coils of the anklets, the central, individually visible sections of the rods were covered with a double band of parallel decorations. Patterns on the terminal sections were drawn in single lines and visually doubled by overlapping the ends of the rods. The anklets discovered in the Wilanów field represent the Stanomin type of anklets, which fall into the category of ‘Kuyavian ornaments’ – objects attributed to the bronze metallurgical centre of the Lusatian Culture, functioning in Kuyavia in the younger phase of the Hallstatt Period (HaD). The Stanomin type also includes numerous examples of ankle-rings regarded as imitations of decorations from the eponymous hoard, creating local varieties of varying range. According to the recently proposed typological division of Stanomin anklets, the Wilanów specimens should be classified as the classic form of their Mazovian version. Both the form and type and arrangement of ornamental motifs are characteristic of decorations noted in great numbers in eastern Mazovia and Podlachia. The spiral bracelet also belongs to the category of artefacts commonly found in assemblages containing ‘Kuyavian’ ornaments. However, the much larger number of coils, the cross-section of the ribbon, the wire-like terminals and the particular ornament differ from Stanomin-type bracelets. The features of the Wilanów bracelet are characteristic of specimens (including objects completely devoid of decorations) registered in the same areas and in the same assemblages as the Stanomin anklets of the Mazovian version (Fig. 11, 12). Dissemination of the specific style of decoration of Hallstatt bronze ornaments from Mazovia and Podlachia may be related to the appearance on the Vistula route, running from south-eastern Europe towards Kuyavia, of pottery decorated in a similar style, characteristic of Moldova and western Ukraine from the end of the 8th and first half of the 7th century BCE. The chronology of some assemblages containing ‘Kuyavian ornaments’, older than previously assumed, may be also determined by their co-occurrence with binocular brooches of the Strzebielinko and Krásna Hôrka type, which, according to the latest findings, should be dated no later than 7th century BCE (HaC–HaD1). The spread of stylistically consistent anklets and spiral bracelets, to which Wilanów ornaments are most closely related (Fig. 13), indicates the existence of a workshop or workshops in the area of eastern Mazovia and/or Podlachia, manufacturing objects of fairly uniform characteristics. However, it can also be assumed that there were centres located outside this area, creating and distributing items decorated in the style accepted or even desired by recipients residing in the above-mentioned territory. The multi-element hoards from Kisielsk, Łuków County, and Podbiel, Otwock County, undoubtedly testify to the far-reaching contacts of the local population. Chemical analysis of the objects from the Wilanów hoard (Table 1) shows that the metal for both anklets was smelted from copper ore from one deposit, while the bracelet was made of different components – perhaps also in another workshop. Similar conclusions apply, for example, to elements of the hoard from Zagórze, Wadowice County. Said assemblage contains items showing connections not only to the Kuyavian centre but also to the region of the Western Carpathians (Krásna Hôrka in Slovakia) from where finished products or patterns for local manufacture flowed into neighbouring areas and beyond (vide long bracelets from Gośniewice, Grójec County, formed of a ribbon with triangular section and with twisted wire-like terminals). A reliable assessment of the phenomenon, with its local specificity and broad territorial and cultural connections, is hindered by the lack of traces of production and the scarcity of comparable metallurgical analyses of the artefacts described. Another issue is the poor state of knowledge on the settlement of the population participating in the processes of manufacture, acquisition or exchange, transfer and storage, and offering or hiding of valuable goods.
 
REFERENCJE (75)
1.
ANDRZEJOWSKA M. 2016: Niektóre elementy obrazu kulturowego Mazowsza i Podlasia we wczesnej epoce żelaza w świetle oddziaływań „wschodnich”, [w:] B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Europa w okresie od VIII w. przed narodzeniem Chrystusa do I wieku naszej ery, Biskupińskie Prace Archeologiczne 11 = Prace Komisji Archeologicznej 21, Biskupin-Wrocław, 279–322.
 
2.
ANDRZEJOWSKA M. 2017: Brązy ze Słupi. Historia niedokończona, „Wiadomości Archeologiczne” LXVIII, 119–146.
 
3.
ANTONIEWICZ J. 1959: Skarb halsztacki z miejscowości Kisielsk pow. Łuków, „Wiadomości Archeologiczne” XXVI/1, 49–55.
 
4.
BIELIŃSKA G., WIECZOREK-SZMAL M., KOSIŃSKI M. 2016: Bransoleta spiralna kultury łużyckiej znaleziona w miejscowości Żarki, pow. myszkowski, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 15 (2015), 55‒63.
 
5.
BIERNACKI Z. 2000: Geomorfologia i wody powierzchniowe, [w:] Wisła w Warszawie, Warszawa, 22–70.
 
6.
BLAJER W. 2001: Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.
 
7.
BLAJER W., CHUDZIŃSKA B. 2000: Ein Bronzebeinring aus unbekanntem Fundort in der Umgebung von Radomsko, [w:] S. Kadrow (red.), A Turning of Ages. Im Wandel der Zeiten. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th Anniversary, Kraków, 43–52.
 
8.
BLAJER W. ET ALII 2018: W. Blajer, P. Micyk, M. Biborski, A. Kraszewska, P. Valde-Nowak, The hoard of bronze objects from site 8 at Zagórze, Wadowice District, „Recherches Archéologiques NS” 9 (2017), 319–338.
 
9.
BŁASZCZYK W. 1966: Biała Wielka, distr. de Włoszczowa, dép. de Kielce. Dépot d’objets de bronze, Inventaria Archaeologica XVII, tabl. 107.
 
10.
CHOMENTOWSKA B. 1960: Brązowy skarb halsztacki z miejscowości Ginetówka, pow. Grójec, „Światowit” XXIII, 495–522.
 
11.
COFTA-BRONIEWSKA A. 1996: Metalurgia brązu w świetle źródeł archeologicznych, [w:] A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw, Studia i materiały do dziejów Kujaw 7, Poznań, 1–130.
 
12.
CZOPEK S. 2003: Między Południem a Wschodem – importy i naśladownictwa ceramiki w materiałach grupy tarnobrzeskiej, [w:] J. Gancarski (red.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich. Materiały z konferencji, Krosno, 215–238.
 
13.
CZOPEK S. 2007: Związki dorzecza Wisły z terenami lasostepu ukraińskiego w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, [w:] L. Bakalarska (red.), Wspólnota dziedzictwa archeologicznego ziem Ukrainy i Polski. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego Łańcut (26–28 X 2005), Warszawa, 213––225.
 
14.
CZOPEK S. 2011: Rola szlaku Dniestr – San w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza [w:] M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt (red.), Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV – I tys. przed Chr., Archaeologia Bimaris. Dyskusje 4, Poznań, 453–463.
 
15.
DĄBROWSKI J., MOGIELNICKA-URBAN M. 2014: Zespół osadniczy kultury łużyckiej w Maciejowicach, pow. garwoliński, woj. mazowieckie, Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały V, Warszawa.
 
16.
DMOCHOWSKA-ORLIŃSKA G 1992: Złote przedmioty ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, „Wiadomości Archeologiczne” LII/1 (1991–1992), 51–53.
 
17.
DRZEWICZ A. 2017: Pierścień napierśnika kultury pomorskiej z Woli Pasikońskiej, pow. warszawski zachodni – przykład pradziejowego recyklingu, „Wiadomości Archeologiczne” LXVIII, 247–256.
 
18.
DURCZEWSKI D. 1961: Skarby halsztackie z Wielkopolski, „Przegląd Archeologiczny” XIII (1960), 7–107.
 
19.
DZIEDZICTWO... 2006: Dziedzictwo archeologiczne Podlasia i Grodzieńszczyzny / Археалагічная спадчына Падляшша і Гродзеншчыны, Białystok2.
 
20.
DZIĘGIELEWSKI K. ET ALII 2019: K. Dzięgielewski, A. Longa, J. Langer, M. Moskal-del-Hojo, Contextualization of the Early Iron Age hoard of bronze objects discovered in Gdynia-Karwiny, site 1, „Recherches Archéologiques NS” 10 (2018), 21–78.
 
21.
DZIĘGIELEWSKI K., GARBACZ-KLEMPKA A., TUNIA K. 2019: Nietypowy okaz w nietypowym miejscu. Pierścień „pomorskiego” napierśnika z wczesnej epoki żelaza ze Smolic, pow. Oświęcim (południowa Polska), [w:] L. Benediková et alii (red.), Fragmenty času. Venované Elene Miroššayovej k 70. narodeninám, Študijné zvesti Archeologického ústavu SAV – Supplementum 1, Nitra, 127–138.
 
22.
DZIĘGIELEWSKI K., GODLEWSKI P. 2009: Wschodnie oddziaływania kulturowe na terytorium zachodniej Małopolski we wczesnej epoce żelaza – źródła i interpretacje, [w:] S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (red.), Tarnobrzeska kultura łużycka – źródła i interpretacje, Collectio Archaeologica Ressoviensis XI, Rzeszów, 191–225.
 
23.
GAWLIK A., PRZYBYŁA M.S. 2005: Początki wczesnej epoki żelaza w Kotlinie Sandomierskiej, [w:] M. Kuraś (red.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej, Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, numer 4, monograficzny, Stalowa Wola, 313–352.
 
24.
GĄDZIKIEWICZ M. 1954: Wybrane zagadnienia z badań nad kulturą grobów kloszowych, „Wiadomości Archeologiczne” XX/2, 134–177.
 
25.
GĄDZIKIEWICZ WOŹNIAK M. 1961: Cmentarzysko łużycko-kloszowe Warszawa-Grochów, stanowisko „Brylowszczyzna”, „Materiały Starożytne” VII, 47–110.
 
26.
GEDL M. 1982: Zarys dziejów metalurgii miedzi i brązu na ziemiach polskich do początków epoki żelaza, [w:] Pamiętnik Muzeum Miedzi, tom 1 (red. Z. Bukowski), Legnica, 33–66.
 
27.
GŁOSIK J. 1970: Zniszczony grób ciałopalny kultury łużyckiej w miejscowości Odrzywołek, pow. Grójec, „Wiadomości Archeologiczne” XXXV/3, 406‒407.
 
28.
GŁOSIK J. 1977: Katalog Pogotowia Archeologicznego za rok 1972 (III), „Wiadomości Archeologiczne” XLI/2 (1976), 225–240.
 
29.
GODŁOWSKI K. 1995: Rzadki import rzymski z IV w. z Jakuszowic, [w:] A. Bursche, M. Mielczarek, W. Nowakowski (red.), NVNC DE SVEBIS DICENDVM EST... Studia archaeologica et historica Georgio Kolendo ab amicis et discipulis dicata, Warszawa, 129–135.
 
30.
GRYGIEL R. 1995: Sytuacja kulturowa w późnym okresie halsztackim i wczesnym lateńskim w rejonie Brześcia Kujawskiego, [w:] T. Węgrzynowicz et alii (red.), Kultura pomorska i kultura grobów kloszowych. Razem czy osobno?, Materiały z konferencji w dniach 24–26 listopada 1993, Warszawa, 319–360.
 
31.
HENSEL Z. 1996: Produkcja wyrobów ze stopów miedzi na Kujawach w świetle badań chemicznych, [w:] A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw, Studia i materiały do dziejów Kujaw 7, Poznań, 131–190.
 
32.
HOFFMANN M.J. 1999: Źródła do kultury i osadnictwa południowo-wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu p.n.e., Olsztyn.
 
33.
IGNACZAK M. 2008: Wzorce kulturowe lasu/lasostepu strefy pontyjskiej w niżowych zespołach kręgu łużyckiego, [w:] J. Czebreszuk, P. Makarewicz, M. Szmyt (red.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin, Poznań, 141–165.
 
34.
IGNACZAK M. 2011: Rola szlaków międzymorza w rozwoju społeczeństw kultury łużyckiej u schyłku epoki brązu i w początkach epoki żelaza, [w:] M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt (red.), Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV – I tys. przed Chr., Archaeologia Bimaris. Dyskusje 4, Poznań, 387–396.
 
35.
IGNACZAK M. 2016: Elementy kulturowe lasostepu pontyjskiego we wczesnej epoce żelaza na Niżu Polskim w świetle materiałów ceramicznych (650–520/470 BC), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Archeologia 56, Poznań.
 
36.
JASKANIS D. 1976: Skarb ozdób brązowych kultury łużyckiej z Brańska, gm. loco, woj. białostockie, „Rocznik Białostocki” XIII, 135–149.
 
37.
KAŠUBA M.T. (Кашуба М.Т.) 2000: Rannee železo v lesostepi meždu Dnestrom i Siretom (kul'tura Koziâ-Saharna), [w:] Mel'pomena arheologičeskaâ, Stratum plus 3/2000, 241–488.
 
38.
KŁOSIŃSKA E.M. 2008: Stosunki kulturowe i osadnicze na Polesiu Wołyńskim w młodszych odcinkach epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza w świetle obecnego stanu badań, [w:] M. Mogielnicka-Urban (red.), Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu przez przyjaciół, uczniów i kolegów z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, Warszawa, 193–209.
 
39.
KŁOSIŃSKA E.M. 2010: Nieznane materiały z cmentarzysk ludności kultury łużyckiej znajdujące się w zbiorach Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” XLIV/1–4, 9–24.
 
40.
KŁOSIŃSKA E.M. 2013: Zapomniany skarb ozdób brązowych z miejscowości Skwarne, pow. Mińsk Mazowiecki, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” XXXIV, 139–147.
 
41.
KŁOSIŃSKA E.M., SOLARSKA K. 2010: Unikatowe znalezisko gromadne z okolic Stawiszyna, pow. białobrzeski, woj. mazowieckie, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” XLIV/1–4, 25–47.
 
42.
KOSTRZEWSKI J. 1954: Ze studiów nad wczesnym okresem żelaznym w Polsce, „Slavia Antiqua” IV, 22–70.
 
43.
KOSTRZEWSKI J. 1959: Studien über die ältere Eisenzeit in Polen, „Acta Archaeologica” XXIX (1958), 51–94.
 
44.
KOSTRZEWSKI J. 1964: Skarby i luźne znaleziska metalowe od eneolitu do wczesnego okresu żelaza z górnego i środkowego dorzecza Wisły i górnego i środkowego dorzecza Warty, „Przegląd Archeologiczny” XV (1962), 5–133.
 
45.
KRZYSIAK A., DZIĘGIELEWSKI K., GARBACZ-KLEMPKA A. 2017: Pierścień brązowego napierśnika z wczesnej epoki żelaza z miejscowości Dziechlino-Leśnice koło Lęborka, „Wiadomości Archeologiczne” LXVIII, 257–265.
 
46.
KRUŠEL'NÌC'KA L.I. (Крушельніцька Л.І.) 1998: Čornolìs'ka kul'tura Seredn'ogo Pridnìstrov’â, L'vìv.
 
47.
LISSAUER A. 1892: Über einige westpreussische Bronzeringe und deren Verbreitung, „Zeischrift für Ethnologie“ 24, (469)–(476).
 
48.
MACIEJEWSKI M. 2019: Brązy stanomińskie i chronologia wczesnej epoki żelaza. Próba uchwycenia nowej perspektywy, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 61, 7–83.
 
49.
MIKŁASZEWSKA R. 1965: Cmentarzysko kultury łużyckiej w Warszawie-Miedzeszynie, „Wiadomości Archeologiczne” XXX/3–4 (1964), 354–371.
 
50.
MOGIELNICKA-URBAN M. 2005: Kultura łużycka na Mazowszu, [w:] M. Dulinicz (red.), Problemy przeszłości Mazowsza i Podlasia, Archeologia Mazowsza i Podlasia, Studia i Materiały III, Warszawa, 67–91.
 
51.
MOGIELNICKA-URBAN M. 2008: Nagolennik typu stanomińskiego z Biejkowskiej Woli koło Biejkowa, gm. Promna, pow. białobrzeski, woj. mazowieckie na tle innych znalezisk tego typu w Polsce, [w:] M. Mogielnicka-Urban (red.), Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu przez przyjaciół, uczniów i kolegów z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, Warszawa, 211–222.
 
52.
NAROŻNA-SZAMAŁEK U. 2013: Skarb ozdób z Podbieli, pow. otwocki, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 49, 193–212.
 
53.
NIEWĘGŁOWSKI A. 1984: Dwa cmentarzyska z okresu przedrzymskiego w Warszawie-Wilanowie. Problematyka kulturowa i osadniczo-demograficzna, „Rocznik Mazowiecki” VIII, 171–189.
 
54.
NOSEK S. 1957: Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F: Nauki filozoficzne i humanistyczne” VI (1951), Lublin.
 
55.
NOSEK S. 1960: Zabytki brązowe z Niewiadomej w powiecie sokołowskim na Podlasiu, Materiały Archeologiczne II, 333–347.
 
56.
NOVOTNÁ M. 1984: Halsringe und Diademe in der Slowakei, Prähistorische Bronzefunde XI/4, München.
 
57.
OKULICZ Ł. 1979: Kultura kurhanów zachodniobałtyjskich, Prahistoria ziem polskich IV, 179–189.
 
58.
ORLIŃSKA G. 2016: Ozdoby z Warszawy-Zacisza świadectwem starożytnego brązownictwa sprzed 2500 lat, [w:] M. Bryl, A. Badach (red.), Brązy warszawskie. Dzieła, twórcy, kolekcjonerzy, badacze, Warszawa, 9–13, 89, 102–106.
 
59.
ORLIŃSKA G., KARCZMAREK Ł. 2010: Niepublikowane nagolenniki typu stanomińskiego, „Wiadomości Archeologiczne” LXI (2009–2010), 81–109.
 
60.
PABST S. 2012: Die Brillenfibeln. Untersuchungen zu spätbronze- und ältereisenzeitlichen Frauentrachten zwischen Ostsee und Mittelmeer, Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte 25, Rahden/Westf.
 
61.
PABST-DÖRRER S. 2000: Untersuchungen zu hallstattzeitlichen Frauentrachten mit Spiralbrillenfibeln zwischen Alpen, Karpaten und Ostsee, Internationale Archäologie 51, Rahden/Westf.
 
62.
PAEGLE E. 1927: Ārzemju muzejos, „Latvijas Saule” 57/58, 631–647.
 
63.
PAWLATA L. 2016: Przedmioty z brązu znalezione w okolicach Łomży jako przyczynek do badań metalurgii, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne” 10–11 (2014–2015), 37–56.
 
64.
PASTERNAK J. 1938: Brązowy skarb halsztacki z Kiełczewa, „Światowit” XVII (1936–1937), 287–292.
 
65.
PODCZASZYŃSKI B. 1856: (red.) Katalog Wystawy Starożytności i Przedmiotów Sztuki 1856 urządzonéj w pałacu w r.1856. W JW. hr. Augustostwa Potockich w Warszawie. na Krakowskiem-Przedmieściu, na korzyść Domu Schronienia Opieki Najświętszej Maryi Panny, Warszawa.
 
66.
PUROWSKI T. 2010: Paciorki szklane zdobione linią zygzakowatą odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza, „Archeologia Polski” LV/1–2, 23–88.
 
67.
STUPNICKA E. 1987: Środowisko naturalne osadnictwa pradziejowego, [w:] J. Pyrgała (red.), Osadnictwo obszaru Warszawy na tle środowiska naturalnego (V w. p.n.e.–XII w. n.e.), Wrocław.
 
68.
SZUKAŁA M. 2001: Dwa skarby brązowe z Bielin i Opoczna, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna” 41 (1999–2001), 215–230.
 
69.
TRACHSEL M. 2004: Untersuchungen zur relativen und absoluten Chronologie der Hallstattzeit. Teil I, II, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 104, Bonn.
 
70.
WERNER B. 1931: Nagolenniki lite z Podlasia (wieś Okrągłe, pow. siedlecki i wieś Proszew, pow. węgrowski), „Z otchłani wieków” VI/1, 1‒5.
 
71.
WĘGRZYNOWICZ T. 1964: Zespół ozdób brązowych z Gośniewic Nowych, pow. Grójec, „Wiadomości Archeologiczne” XXX/1–2, 84–86.
 
72.
WĘGRZYNOWICZ T. 1968: Materiały z cmentarzyska w Woli Kisielskiej, pow. Łuków, „Wiadomości Archeologiczne” XXXIII/3–4, 325–331.
 
73.
WĘGRZYNOWICZ T. 1973: Kultura łużycka na wschodnim Mazowszu i Podlasiu, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” II, 7–126.
 
74.
ŻUROWSKI J. 1927: Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca, „Prace i Materjały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” IV/I, 3–112.
 
75.
ŻUROWSKI J. 1933: Dwa skarby bronzowe z krakowskiego, „Materjały Prehistoryczne” I, 123–138.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top