PL EN
ODKRYCIA
Nieznane cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich z miejscowości Całowanie, pow. otwocki
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52 Arsenał, PL 00-241 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2013
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2013;LXIV(64):190-198
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
In 2002 the Polish Army Museum handed over to the State Archaeological Museum in Warsaw a group of archaeological finds from a random discovery made at Całowanie, Otwock County, during a mid-1990s search for the burial of soldiers fallen in the defense of Poland in September 1939. The exact find-spot was identified in 2013 and apparently corresponds to site XIV recorded at Całowanie during a fieldwalking survey made in 1990 (Fig. 1, 2) which at the time brought in two uncharacteristic fragments of burnt pottery. The assemblage of interest consists of three eye brooch fragments, a partly melted copper alloy buckle, two iron strap-ends, an iron shield-boss, an iron spearhead, an iron spearhead with barbs, iron shears, an iron shield-grip fragment, an iron knife, an iron rivet and fragments of pottery (Fig. 3–5). A black burnished vase (Fig. 3:1) may be reconstructed as originally having three handles. Similar forms are known from numerous finds from the eastern zone of Przeworsk Culture during phase B2, most of them used for cinerary urns (T. Dąbrowska 1996; J. Andrzejowski 2001, p. 79–82). A shallow cup with a small handle (Fig. 3:2) corresponds to type VI/2 of T. Liana (1970, p. 440). A few fragments of pottery also found in the assemblage from Całowanie belong to biconical vessels with a sharply marked shoulder (Fig. 3:3.4), presumably, type II/3 of T. Liana (1970, p. 439). Three partly melted fragments of a copper alloy brooch may belong to a single specimen, an eye brooch, Prussian series, type A.60 (Fig. 4:1). A hole observed below the hook in the upper part of the brooch head (Fig. 4:1b), 3-4 mm in diameter, suggests repairs made to the brooch when its hook broke by installing a new hook in a hole. A similar method was used in a brooch from grave no. 59 from Nadkole 2, Wyszków County in eastern Poland (J. Andrzejowski 1998, p. 58, pl. XLIV/59:5, CVIII:5). Other metal dress accessories are a heavily eroded and partly melted bronze buckle (Fig. 4:2), type AD1 of R. Madyda-Legutko (1987, p. 24), and two iron strap-ends (Fig. 4:3.4) type 2, variant 4 of R. Madyda-Legutko (2011, p. 31–32). The best preserved of the weapon finds is an iron shield-boss (Fig. 5:7), type J.7a (M. Jahn 1916, p. 173–176, pl. III) a form characteristic for weapon assemblages dated to the younger segment of phase B2 (T. Liana 1970, p. 452; K. Godłowski 1981, p. 83; 1992, p. 80). The shield-boss is made from two separate pieces, well apparent on an X-ray photograph: a bowl with a spike hammered together with the upper part of the collar. Spearheads (Fig. 5:1.2) found in the group from Całowanie are represented by a specimen with barbs, type L/2 of P. Kaczanowski (1995, p. 33, 34), and a specimen with a slender lozenge-shaped blade, type IV (P. Kaczanowski 1995, p. 16). The next element of weaponry is a fragment of a shield-grip classified by its rectangular rivet plate (Fig. 5:5) as type J.8 (M. Jahn 1916, p. 189, fig. 217). An iron knife with a tang separated from a blade (Fig. 5:3) and iron shears (Fig. 5:6) may be dated only broadly to the Roman Period. Although it is not entirely certain that the materials from Całowanie, site XIV, originally belonged to the same grave inventory this is possible because their chronology is not incompatible. There is some doubt however whether this deposit included one (or more) brooches, especially an eye brooch, rare in weapon graves and recorded more frequently in grave assemblages next to objects diagnostic for female burials. We have a record on an ancient cemetery identified at Całowanie in 1921 complete with a find of a type A.162 (R. Jakimowicz 1921, p. 147). Given its location (on a dune by the road running from Łukowiec to Całowanie) this grave-site could be the same as cemetery at Całowanie, site XIV. This conclusion is supported further by the large number of Przeworsk-Wielbark cemeteries recorded in right-bank Mazowsze (J. Andrzejowski 1989). Recent decades of research made on the upper terrace of the Middle Vistula Valley has brought in new and striking discoveries. The cemeteries at Całowanie (P. Iwanicki 2011), Sobienie Biskupie (not published; PMA, IV/7745) and Czersk (see: K. Czarnecka 2012) now confirm that there was intensive settlement in this region during the Pre-Roman Period and the Roman Period (cf. K. Godłowski 1985, p. 62–65; T. Dąbrowska, T. Liana 1986, maps 2, 3; J. Andrzejowski 2001, p. 60, fig. 1).
 
REFERENCJE (31)
1.
Almgren, O., Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig, 1923.
 
2.
Andrzejowski, J., Zagadnienie kontynuacji cmentarzysk we wschodniej strefie kultury przeworskiej, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim (materiały z konferencji), tom II, Lublin, 1989, s. 103–125.
 
3.
Andrzejowski, J., Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica V, Kraków, 1998.
 
4.
Andrzejowski, J., Wschodnia strefa kultury przeworskiej – próba definicji, Wiadomości Archeologiczne LIV, 1995–1998 (2001), s. 59–87.
 
5.
Czarnecka, K., Oblin. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Südmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIII, Warszawa, 2007.
 
6.
Czarnecka, K., A Parade Shield from the Przeworsk Culture Cemetery in Czersk, near Warsaw, Poland: an International Sign of Status in the Early Roman Period, [w:] A. Bliujienė (red.), People at the Crossroads of Space and Time (Footmarks of Societies in Ancient Europe) II, Archaeologia Baltica18, 2012, s. 97–108.
 
7.
Czarnecka, K, Kontny, B., Traces of Combat or Traces of Ritual Destruction? The Damage of Weapons in the Przeworsk Culture, [w:] H.-J.Schalles, A. W. Busch (red.), Waffen in Aktion. Akten des 16. Internationalen Roman Military Equipment Conference (ROMEC), Xanten, 13.–16. Juni 2007, Xantener Berichte XVI, 2009, s. 29–40.
 
8.
Dąbrowska, T., Uwagi o ornamentyce ceramiki przeworskiej z wczesnego okresu wpływów rzymskich, [w:] A. Kokowski (red.), Studia Gothica I, Lublin, 1996, s. 111–120.
 
9.
Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica III, Kraków, 1997.
 
10.
Dąbrowska, T., Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu. Zarys chronologiczno-kulturowy, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne VII, 2008.
 
11.
Dąbrowska, T., Liana, T., Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich na Mazowszu, [w:] K. Godłowski, R. Madyda-Legutko (red.), Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce. Materiały z konferencji, Kraków, 14–16 listopada 1984, Kraków, 1986, s. 147––166.
 
12.
Dzięgielewska, M., Kulczyńska, M., Ciebłowice Duże. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in südwestlichen Masowien, Monumenta Archaeologica Barbarica XIV, Warszawa, 2008.
 
13.
Godłowski, K., Przyczynki do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku, [w:] K. Jażdżewski (red.), Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1968, s. 241–262.
 
14.
Godłowski, K., Kultura przeworska, [w:] Prahistoria ziem polskich V: Późny okres lateński i okres rzymski (red. J. Wielowiejski), Wrocław, 1981, s. 57–135.
 
15.
Godłowski, K., Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Wrocław, 1985.
 
16.
Godłowski, K., Zmiany w uzbrojeniu ludności kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich, [w:] M. Głosek et alii (red.), Arma et ollae. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Nadolskiemu w 70 rocznicę urodzin i 45 rocznicę pracy naukowej, Sesja naukowa, Łódź, 7–8 maja 1992, Łódź, 1992, s. 71–88.
 
17.
Iwanicki, P., Cmentarzysko kultury przeworskiej w miejscowości Całowanie, gm. Karczew, woj. mazowieckie, st. XXVI, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 83–118.
 
18.
Jahn, M., Die Bewaffnung der Germanen in der älteren Eisenzeit etwa von 700 v. Chr. bis 200 n. Chr., Mannus-Bibliothek 16, Würzburg, 1916.
 
19.
Jakubczyk, I., Nożyce w kulturze przeworskiej, m-pis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 2008.
 
20.
Jakimowicz, R., Sprawozdanie z działalności Państwowego Grona Konserwatorów zabytków przedhistorycznych w r. 1921, I. Sprawozdanie z działalności państw. Urzędu konserwatorskiego na okręg warszawski-północny, Wiadomości Archeologiczne VI, 1921, s. 145–156.
 
21.
Jasnosz, S., Cmentarzysko z okresu lateńskiego i rzymskiego w Wymysłowie, pow. Gostyń, Fontes Archaeologici Posnanienses II, 1951, s. 1–282.
 
22.
Kaczanowski, P., Klasyfikacja grotów broni drzewcowej kultury przeworskiej z okresu rzymskiego, Klasyfikacje zabytków archeologicznych I, Kraków, 1995.
 
23.
Kietlińska, A., Grób z okresu lateńskiego we wsi Całowanie, pow. Garwolin, Sprawozdania PMA II, 1948–1949 (1949), s. 63–68.
 
24.
Kostrzewski, J., Kultura lateńska (La Téne) na obszarze b. Królestwa Polskiego, Przegląd Archeologiczny I/1–2, 1919, s. 2–27.
 
25.
Liana, T., Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, Wiadomości Archeologiczne XXXV/4, 1970, s. 429–487.
 
26.
Madyda-Legutko, R., Die Gürtelschnallen der römischen Kaiserzeit und die frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. Int. Series 360, 1986 (1987), Oxford.
 
27.
Madyda-Legutko, R., Studia nad zróżnicowaniem metalowych części pasów w kulturze przeworskiej. Okucia końca pasa, Kraków, 2011.
 
28.
Niewęgłowski, A., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Garwolinie, woj. siedleckie, Warszawa, 1991.
 
29.
Nowakowski, Z., Cmentarzysko kultury przeworskiej w Żdżarowie, pow. sochaczewski, Wiadomości Archeologiczne LVI, 2002–2003 (2003), s. 283–279.
 
30.
Stanaszek, Ł. M., Na Łużycu. W zapomnianym regionie etnograficznym nad Wisłą, Warszawa-Czersk, 2012.
 
31.
Starkel, L., Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś, Warszawa, 2001.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top