PL EN
ODKRYCIA
Grób z Łazówka koło Sokołowa Podlaskiego – ślad nieznanego cmentarzyska kultury wielbarskiej?
 
Więcej
Ukryj
1
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, ul. Długa 52, 00-241 Warszawa
 
 
Data publikacji: 31-12-2015
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2015;LXVI(66):338-348
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
The cremation burial dated to the Roman Period was discovered in 2014, during agricultural drainage work, at the village of Łazówek, ca. 100 km NEE of Warsaw, in Sokołów Podlaski County. The find spot lies on the high, left-bank flood terrace of the Bug River ca. 2,5 km to the east of the valley of a minor stream, the Cetynia (Fig. 1). The upper level of the grave pit had been partly ploughed out, and was damaged to small extent by the mechanical digger; the surviving fragment was documented and excavated in full (Fig. 2). Underneath the topsoil, the pit was detected as a circular outline, ca. 95 cm in diameter, its section basin-like, with a depth of ca. 35 cm. Cutting fully into the culture deposit of a Przeworsk Culture settlement layer, the pit had a uniform, dark brown fill, without charcoal. Inside it was a cluster of pottery fragments, most of them not affected by fire with, next to them and below them, a small quantity (ca. 120 g) of cremated bones of a woman (?) age adultus (25–35 years old), resting in a compact concentration suggesting deposition inside an organic container. The grave goods consisted of (Fig. 3): 1. Fragments (approximately a half) of a large, wheel-made pottery bowl, weakly profiled, not affected by fire. Surface light brown, carefully smoothed. H. 9 cm, D. 18 cm. 2. Fragments (approximately ¼) of a large, wheel-made bowl, weakly profiled, not affected by fire. Surface light brown, carefully smoothed with on the shoulder, a burnished triple wavy line. H. 10 cm, D. ca. 21 cm. 3. Small wheel-made vessel (ca. ¾ complete), affected by fire, deformed. Surface originally smooth, brown (?) with on the shoulder, a row of delicately engraved chevrons. H. ca. 7,5 cm, D. 7 cm. 4. Hand-made vessel (ca. ¾ complete) affected by fire. Surface dark brown, smooth, irregular. H. 8 cm, D. ca. 10 cm. 5. Uncharacteristic fragment of coarse, hand-made pottery. Surface rough, brown in colour. 6. Copper alloy wire ring with extremities coiled into a flat spiral bezel and wrapped around the shoulders; affected by fire. D. ca. 30 mm. 7. Globular or round bead in pale green, transparent glass, melted down and deformed. 8. Two polyhedral beads in purple, translucent glass, burnt through. 9. Small fragment of an antler plate from the grip of a composite comb, deformed by fire. 10. Biconical clay spindle-whorl, not affected by fire. D. 30 mm. The grave inventory recovered at Łazówek may be safely dated to the Late Roman Period and attributed to the Wielbark Culture. At the same time, wheel-made vessels are quite rare in this culture, especially as compared to the pottery recorded in the territory of the Przeworsk and the Chernyakhiv cultures. Most of the wheel-made vessels found in Wielbark Culture sites date to phases C1b–D1, and are recognized as imports from the territory of the Chernyakhiv/Sântana de Mureş Culture, transferred via the Masłomęcz Group. Each of the wheel-made bowls from Łazówek finds good analogies in Chernyakhiv Culture pottery, this applies also to the wavy decoration on one of them. In contrast, the miniature vessel has no closer analogies. The engraved chevron decoration is typical for the hand-made pottery of the Wielbark Culture but is very rarely seen in wheel-made pottery, this is true also of the Chernyakhiv and the Przeworsk cultures. The deposit from Łazówek is unique because of the presence inside a single grave inventory of three wheel-made vessels, given that Wielbark Culture burials usually hold one, more rarely, two vessels. Two large cemeteries near Łazówek – at Jartypory and at Cecele – yielded only individual wheel-made vessels or sherds of such pottery (respectively, 11 out of ca. 450 and 6 out of ca. 580 graves). Their larger number is known from graves from cemeteries in the southeasternmost reaches of the Wielbark Culture, graves of the Masłomęcz Group, and in particular, graves of the Chernyakhiv/Sântana de Mureş Culture. Characteristic of the wheel-made vessels from Łazówek, and the chronology of the glass beads attributed to type TM128, and – to some extent – chronology of the metal rings type Beckmann 16, allow us to refine the dating of grave from Łazówek to phase C1b and the older stage of phase C2. The grave must belong to a larger cemetery, given that in the light of our present understanding of the burial customs of the Wielbark Culture people it is unlikely that this was an individual, isolated burial. This supposed cemetery would be associated with the settlement microregion in the valley of the Cetynia River, known only from surface fieldwork and random discoveries (Fig. 4). Nevertheless, some traces of Wielbark Culture occupation have been recorded in several sites in the region, of which a few (Ceranów, Sabnie and Zembrów, also coins from Sabnie and Hołowienki) may be dated reliably, or at least with some confidence, to phases B2/C1–C1 (cf. Fig. 5). In the immediate vicinity, just on the northern side of the valley or the Bug River, we have two larger and partly investigated sites of the Wielbark Culture: the cemetery at Nur, and the settlement at Kamianka Nadbużna.
 
REFERENCJE (58)
1.
Almgren, O., Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig2 1923 (Stockholm1 1897).
 
2.
Andrzejowski, J., Przemiany osadnicze i kulturowe na wschodnim Mazowszu i południowym Podlasiu u schyłku starożytności, [w:] B. Bryńczak, P. Urbańczyk (red.), Najstarsze dzieje Podlasia w świetle źródeł archeologicznych, Siedlce, 2001, s. 95–136.
 
3.
Andrzejowski, J., Kołoząb, stanowisko 3. Cmentarzysko kultury przeworskiej i kultury wielbarskiej na Mazowszu Płockim, Warszawa, mps w Dziale Epoki Żelaza Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, 2006.
 
4.
Andrzejowski, J., Nekropola w Modle a późna faza kultury przeworskiej na północnym Mazowszu, mps dysertacji doktorskiej w archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
 
5.
Andrzejowski, J., Przychodni, A., Terra sigillata z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Jartyporach na zachodnim Podlasiu, Wiadomości Archeologiczne LX, 2008, s. 161–178.
 
6.
Andrzejowski, J., Żórawska, A., Cmentarzysko kultury wielbarskiej na stan. 1 w Nadkolu, woj. mazowieckie, [w:] J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I, Warszawa-Lublin, 2002, s. 29–80.
 
7.
Balke, B., Żeńskie (?) cmentarzysko z okresu późnorzymskiego w miejscowości Kłoczew, pow. Ryki, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne I, 1971, s. 317–362.
 
8.
Beckmann, Chr., Metallfingerringe der römischen Kaiserzeit im freien Germanien, Saalburg Jahrbuch XXVI, 1969, s. 5–106.
 
9.
Blume, E., Die germanischen Stämme und die Kulturen zwischen Oder und Passarge zur römischen Kaiserzeit. I. Teil: Text. Mannus-Bibliothek 8, Würzburg, 1912.
 
10.
von Carnap-Bornheim, C., Zu Scheibenfibeln mit Glaseinlagen (Mackeprang IX sowie Matthes B und C), [w:] M. Mączyńska, T. Grabarczyk (red.), Die spätrömische Kaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit in Mittel- und Osteuropa, Łódź, 2000, s. 52–75.
 
11.
Cieśliński, A., Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin, 2010.
 
12.
Cynkałowski, A., Grób gocki z epoki rzymskiej ze wsi Rudka pow. krzemienieckiego, Życie Krzemienieckie V/8–9, 1936, s. 349–353.
 
13.
Cynkałowski, A., Materiały do pradziejów Wołynia i Polesia Wołyńskiego (red. J. Kostrzewski), Warszawa, 1961.
 
14.
Czarnecka, K., Ein Ring aus Roggendorf in Niederösterreich und seine kaiserzeitlichen Parallelen im Barbaricum, Fundberichte aus Österreich 27 (1988), 1989, s. 11–17.
 
15.
Czarnecka, K., Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Próba rekonstrukcji na podstawie źródeł archeologicznych i analizy danych antropologicznych z cmentarzysk, Warszawa, 1990.
 
16.
Dąbrowska, T., Późne odmiany fibul silnie profilowanych w Polsce, Wiadomości Archeologiczne LIII/1 (1993–1994), 1995, s. 3–34.
 
17.
Dąbrowska, T., Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne VII, 2008.
 
18.
Drewko, M., Sprawozdania z czynności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych na Okręg Lubelski, Wiadomości Archeologiczne 1929, X, s. 281–285.
 
19.
Dymowski, A., Najnowsze znaleziska monet rzymskich z prawobrzeżnego Mazowsza i Podlasia, Wiadomości Numizmatyczne LII/1, 2008, s. 70–98.
 
20.
Jaskanis, J., Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologica Barbarica II, Kraków, 1996.
 
21.
Jażdżewski, K., (K. J.) Osadnictwo przedhistoryczne w Sterdyniu w pow. sokołowskim, Z otchłani wieków XII/9–10, 1937, s. 134.
 
22.
Kokowski, A., Période romaine tardive, civilisation de Černjachov, Inventaria Archaeologica, Pologne L, 1983.
 
23.
Kokowski, A., Ze studiów nad ceramiką wykonaną na kole w kulturze wielbarskiej, [w:] J. Gurba, A. Kokowski (red.), Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, materiały z konferencji, tom I, Lublin, 1988, s. 157–176.
 
24.
Kokowski, A., Gródek nad Bugiem. Cmentarzysko grupy masłomęckiej, część II, Lublin 1993.
 
25.
Kokowski, A., Schätze der Ostgoten. Eine Ausstellung der Maria Curie-Skłodowska Universität Lublin und des Landesmuseums Zamość, Stuttgart, 1995.
 
26.
Kokowski, A., Die Masłomęcz-Gruppe. Ihre Chronologie und Beziehungen innerhalb des gotischen Kulturkreises – Ein Beispiel für den kulturellen Wandel der Goten im Verlauf ihrer Wanderungen, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 78 (1997), 1998, s. 641–833.
 
27.
Kokowski, A., Goci od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego), Warszawa, 2007.
 
28.
Kuharenko, Û. V., Mogil'ik Brest-Trišin, Moskva, 1980.
 
29.
Kurzyńska, M., Węgrowo stan. 11. Cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów na ziemi chełmińskiej, Grudziądz, 2013.
 
30.
Liana, T., Piętka-Dąbrowska, T., Sprawozdanie z badań ratowniczych przeprowadzonych w 1959 roku na stanowisku I w Werbkowicach-Kotorowie, pow. Hrubieszów, Wiadomości Archeologiczne XXVIII/2, 1962, s. 142–173.
 
31.
Magomedov, B. V., Vel'barskie tradicii v černâhovskoj gončarnoj keramike, [w:] J. Ilkjær, A. Kokowski (red.), 20 lat archeologii w Masłomęczu II. Goście, Lublin, 1998, s. 144–155.
 
32.
Magomedov, B. V., Černâhovskaâ kul'tura. Problema ètnosa, Monumenta Studia Gothica I, Lublin 2001.
 
33.
Mikłaszewska-Balcer, R., Węgrzynowicz, T., Wyniki badań powierzchniowych w okolicy wsi Kamionka Nadbużna, pow. Ostrów Mazowiecka, Wiadomości Archeologiczne XXXII/1–2 (1966), 1967, s. 174–180.
 
34.
Miśkiewicz, J., Wyniki badań powierzchniowych przeprowadzonych w dolinie Bugu na odcinku Granne-Serock, Wiadomości Archeologiczne XXVIII/3, 1962, s. 268–281.
 
35.
Natuniewicz-Sekuła, M., Naczynia wykonane przy użyciu koła z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Weklicach koło Elbląga. Przyczynek do badań nad warsztatem ceramicznym kultury wielbarskiej, Archeologia Polski L, 2005, s. 53–80.
 
36.
Natuniewicz-Sekuła, M., Wheel-made vessels from Wielbark culture cemetery at Weklice nearby Elbląg. The contribution to research on pottery workshop of Wielbark Culture, [w:] A. Błażejewski (red.), Ceramika warsztatowa w środkowoeuropejskim Barbaricum, Wrocław, 2008, s. 47–66.
 
37.
Natuniewicz-Sekuła, M., Okulicz-Kozaryn, J., Weklice. A Cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984–2004), Monumenta Archaeologica Barbarica XVII, Warszawa, 2011.
 
38.
Niezabitowska-Wiśniewska, B., Miniaturowe naczynka wykonane na kole z cmentarzysk kultury wielbarskiej w Ulowie na Roztoczu, [w:] J. Andrzejowski (red.), In Medio Poloniae Barbaricae. Agnieszka Urbaniak in memoriam, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina III, Warszawa, 2014, s. 163–174.
 
39.
Niezabitowska-Wiśniewska, B., Ulów, stanowisko 7 – nowe cmentarzysko kultury wielbarskiej na Roztoczu Środkowym – z badań nad kontaktami kultury wielbarskiej i kultury czerniachowskiej, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Kontakty ponadregionalne kultury wielbarskiej. Przemiany kulturowe w okresie wpływów rzymskich na Pomorzu, Gdańsk, 2015, s. 331–362.
 
40.
Perlikowska-Puszkarska, U., Wyniki badań archeologicznych w Wierzchucy Nagórnej, gm. Drohiczyn, woj. podlaskie, stanowisko 3, [w:] M. Karczewska, M. Karczewski (red.), Badania archeologiczne w Polsce północno-wschodniej i na zachodniej Białorusi w latach 2000–2001. Materiały z konferencji, Białystok 6–7 grudnia 2001 roku, Białystok, 2002, s. 205–213.
 
41.
Petersen, E., Ein reicher gepidischer Grabfund aus Wolhynien, Gothiskandza 3, 1941, s. 39–52.
 
42.
Petrauskas, O. V., Scheibengedrehte Keramik als chronologischer Anzeiger nach den Materialien des Gräberfeldes der Černjachov-Kultur bei Velikaja Bugaevka, Kievskaja Obl., Ukraine, [w:] M. Hegewisch, M. Meyer, M. Schmauder (red.), Drehscheibentöpferei im Barbaricum. Technologietransfer und Professionalisierung eines Handwerks am Rande des Römischen Imperiums. Akten der Internationalen Tagung in Bonn vom 11. bis 14. Juni 2009, Bonner Beiträge zur vor- und frühgeschichtlichen Archäologie 13, Bonn, 2011, s. 400–416.
 
43.
Pietrzak, M., Cymek, L., Rożnowski, F., Pruszcz Gdański, stanowisko 5. Cmentarzysko z późnego okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów, Gdańsk, 2015.
 
44.
Pietrzak M., Tuszyńska M., Période romaine tardive (Pruszcz Gdański 7), Inventaria Archaeologica, Pologne LX, 1988.
 
45.
Rodzińska-Nowak, J., Jakuszowice, stanowisko 2. Ceramika z osady kultury przeworskiej z młodszego i późnego okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne 61, Kraków, 2006.
 
46.
Romanowski, A., Die Fundmünzen der römischen Zeit in Polen. Rechtsufriges Masowien und Podlachien, Collection Moneta 84, Wetteren, 2008.
 
47.
Schindler, R., Die Besiedlungsgeschichte der Goten und Gepiden im unteren Weichselraum auf Grund der Tongefässe, Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 6, Leipzig, 1940.
 
48.
Schuster, J., Herzsprung. Eine kaiserzeitliche bis völkerwanderungszeitliche Siedlung in der Uckermark, Berliner Archäologische Forschungen 1, Rahden/Westf., 2004.
 
49.
Schuster, J., Zwischen Ost und West: Drehscheibenware im Mittelelbe-Oder-Gebiet, [w:] M. Hegewisch, M. Meyer, M. Schmauder (red.), Drehscheibentöpferei im Barbaricum. Technologietransfer und Professionalisierung eines Handwerks am Rande des Römischen Imperiums. Akten der Internationalen Tagung in Bonn vom 11. bis 14. Juni 2009, Bonner Beiträge zur vor- und frühgeschichtlichen Archäologie 13, Bonn, 2011, s. 219–237.
 
50.
Skóra, K., Struktura społeczna ludności kultury wielbarskiej, Łódź, 2015.
 
51.
Symonovič, È. A., Ornamentaciâ černâhovskoj keramiki, Materialy i issledovaniâ po arheologii SSSR 116, 1964, s. 270–361.
 
52.
Symonovič, È. A., Černâhovskaâ kul'tura. Keramika, [w:] Slavâne i ih sosedi v konce I tysâčeletiâ do n.è. – pervoj polovine I tysâčeletiâ n.è., Arheologiâ SSSR, Moskva, 1993, s. 140–143.
 
53.
Szela, A., Okres wpływów rzymskich w dorzeczu środkowej Wkry, część I–III, mps dysertacji doktorskiej w archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
 
54.
Tempelmann-Mączyńska, M., Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, Römisch-Germanische Forschungen 43, Mainz am Rhein, 1985.
 
55.
Węgrzynowicz, T., Cmentarzysko kultury łużyckiej w Kamionce Nadbużnej, pow. Ostrów Mazowiecka, Materiały Starożytne XI, 1968, s. 209–248.
 
56.
Wołągiewicz, R., Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin, 1993.
 
57.
Woźniak, M., Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Kozłówku, pow. nidzicki (d. Klein Koslau, Kreis Neidenburg) w świetle publikacji i materiałów archiwalnych, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 169–208.
 
58.
Zasłona, M., Otto Warpechowski – życie i działalność, Rocznik Liwski V (2010/2011), 2011, s. 135–143.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top