PL EN
MATERIAŁY
Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Waplewie, pow. olsztyński
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami, ul. Tylna 1, 90-364 Łódź
 
2
AKA Badania i Dokumentacja Archeologiczno-Konserwatorska Marcin Lewandowski, ul. Bukowa 10H, 95-200 Pabianice
 
 
Data publikacji: 31-12-2012
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2012;LXIII(63):145-159
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Waplewo lies about 11 km to the south of Olsztynek (Olsztyn distr., warmińsko-mazurskie voiv.). The archaeological site is situated near the rim of the valley of the Marózka, left-hand tributary of the Łyna River (Fig. 1). Archaeological excavation of 6300 m2 made in the spring of 2011 helped in recording a total of 49 features of different use (storage pits, post-holes and hearths) and chronology among which there were just four graves from the Roman Period of interest to us here (Fig. 2). One grave is attributed to Przeworsk Culture (feature no. 4 – the pit cremation of an adult individual). The rest were Wielbark culture burials (2 cremations: male, aged 25–50, and of undetermined sex, age 15–50; and an infans II inhumation, age 7–8 years). The cremation graves were furnished with pottery only. The inhumation (no. 49) next to a number of vessels contained a silver fibula, close to A VI 161–162 (Fig. 5:1). The grave pit retained traces identified as remains of wooden shoring, or some other timber construction, and stones from a setting or from a destroyed stone construction. Fragments of the cranium and long bones of a child lay at the bottom of the pit in its northern area, their arrangement evidently disturbed. Intruding on the inhumation was a feature containing stones and an upper layer of dark coloured humus which yielded animal bones and ceramics (see Annex). Its purpose is hard to determine, other than robbery it may document some ritual practices which are not unknown from Wielbark Culture cemeteries. At the same time, these are rarely observed in case of burials of children. Basing on the four surviving graves it is hard to establish the actual chronological confines of the cemetery all the more so because they mostly yielded ceramic material. A Przeworsk Culture cemetery presumably is documented by feature no. 4, dated by the form and ornamentation of its pottery inventory to phase B2, whereas features nos. 25 and 49, and possibly no. 23, may be associated with a later, Wielbark culture use. In this case an object useful for dating was the fibula from feature no. 49 (grave 4). Its chronology fits in phases C1b–C2. The form and ornamentation of the pottery is typical for phase B2/C1, and the idiosyncratic zigzag motif, for phases C1b–D. Thus, we have insufficient data to establish when the grave-field ceased being used by the Przeworsk community and the time of appearance of the first Wielbark Culture burials. The construction of the inhumation grave pit and the surviving items of its inventory such as the silver fibula suggest high social status of the dead child. Material symbols of special status within Wielbark culture society are not a common occurrence in the burials of children.
 
REFERENCJE (63)
1.
Almgren, O., Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig, 1923.
 
2.
Andrzejowski, J., The Roman Period Brooches Made of Decoratively Coiled Wire, [w:] Studia z archeologii ludów barbarzyńskich z wybrzeży Bałtyku i dorzecza Wisły, Barbaricum 2, Warszawa, 1992, s. 160–185.
 
3.
Andrzejowski, J., Pod wodzą Filimera, czyli osadnicy wielbarscy na Mazowszu i Podlasiu, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej, Gdańsk, 2007, s. 229–245.
 
4.
Andrzejowski, J., Nekropola w Modle a późna faza kultury przeworskiej na północnym Mazowszu, Warszawa, m-pis pracy doktorskiej w Instytucie Archeologii UW, Warszawa, 2009.
 
5.
Andrzejowski, J., Żórawska A., Biborski, M., Kapla, W., Grób 122 z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Jartyporach na Podlasiu. Nowe materiały do badań nad obrządkiem pogrzebowym w gockim kręgu kulturowym, [w:] M. Karczewska, M. Karczewski (red.), Badania wykopaliskowe w Polsce północno-wschodniej i na zachodniej Białorusi w latach 2000–2001. Materiały z konferencji, Białystok, 2002, s. 253–263.
 
6.
Cieśliński, A., Nekropola w Olsztynie. Zagadnienie północnego zasięgu kultury przeworskiej na pograniczu Mazowsza i Warmii we wczesnym okresie rzymskim, [w:] W. Nowakowski, A. Szela (red.), Pogranicze trzech światów. Kontakty kultur przeworskiej, wielbarskiej i bogaczewskiej w świetle materiałów z badań i poszukiwań archeologicznych, Warszawa, 2006, s. 45–59.
 
7.
Cieśliński, A., Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka, und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin, 2010.
 
8.
Czarnecka, K., Groby okazałe a kontakty między Imperium Rzymskim a Barbaricum w III w., Archeologia XXXI (1980), 1982, s. 186–192.
 
9.
Dąbrowska, T., Uwagi o ornamentyce ceramiki przeworskiej z wczesnego okresu wpływów rzymskich, [w:] A. Kokowski (red.), Studia Gothica I, Lublin, 1996, s. 111–120.
 
10.
Dąbrowska, T., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica II, Kraków, 1997.
 
11.
Diaconu, Gh., Tîrgşor. Necropola din secolele III–IV e.n., Bucureşti, 1965.
 
12.
Diaconu, Gh., Über die Fibel mit umgeschlagenem Fuss in Dazien, „Dacia” NS XV, 1971, s. 239–267.
 
13.
Dzierżykray-Rogalski, T., Jaskanis, J., Grób szkieletowy dziecka z późnego okresu rzymskiego, odkryty w 1959 r. w Białowieży, pow. Hajnówka, Rocznik Białostocki I, 1961, s. 283–291.
 
14.
Ethelberg, P. et alii, Skovgårde. Ein Bestattungsplatz mit reichen Frauengräbern des 3. Jhs. n.Ch. auf Seeland, Nordiske Fortidsminder B/19, København, 2000.
 
15.
Gałęzowska, A., Złoty pierścień z Mgowa, gm. Płużnica, woj. toruńskie, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne V, 2000, s. 225–250.
 
16.
Gałęzowska, A., Obrządek pogrzebowy kultury wielbarskiej w Wielkopolsce, [w:] Okres rzymski i wędrówek ludów w północnej Polsce i materiały z konferencji „Cmentarzyska z okresu rzymskiego jako miejsca kultu”, Białe Błota 17–19 maja 2000 r. (red. M. Mączyńska, A. Urbaniak), Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 25, 2007, s. 155–234.
 
17.
Gładykowska-Rzeczycka, J., Wstępne opracowanie materiałów kostnych z cmentarzyska w Nowym Targu w woj. elbląskim, datowanego na VII/VI w. p.n.e. – V w. n.e., [w:] A. Pawłowski (red.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–83, Malbork, 1987, s. 307–338.
 
18.
Godłowski, K., The Chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CCXVII = Prace Archeologiczne 11, Kraków, 1970.
 
19.
Godłowski, K., Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce północno-wschodniej, Rocznik Białostocki XII, 1974, s. 9–107.
 
20.
Godłowski, K., Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne IV, 1977, s. 7–237.
 
21.
Godłowski, K., Kultura przeworska, [w:] J. Wielowiejski (red.), Prahistoria ziem polskich V: Okres lateński i okres rzymski, Wrocław, 1981, s. 57–135.
 
22.
Godłowski, K., Vorrömische Eisenzeit und Römische Kaiserzeit im östlichen Mitteleuropa und in Osteuropa, [w:] Fibel und Fibeltracht, Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 8:5/6, Berlin-New York, 1994, s. 478–496.
 
23.
Grzelakowska, E., Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Odrach, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 12, 1991, s. 73–103.
 
24.
Günther, H., Der Goldfund von Kommerau Kreis Schwetz, Westpreuβen, Mannus 14, 1922, s. 100–107.
 
25.
Heym, W., Totenhäuser der Goten in Mosgau, Kr. Rosenberg, Prussia 33/1–2, 1939, s. 179–191.
 
26.
Ioniţă, I., La nécropole du IVe siècle de n. è. a Miorcani, Inventaria Archaeologica, Roumanie, Fasc. 8, 1977.
 
27.
Jankowska, B., Cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego w Warszawie-Kawęczynie, Wiadomości Archeologiczne XXVIII/4, 1962, s. 330–358.
 
28.
Jaskanis, J., Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen, Monumenta Archaeologica Barbarica II, Kraków, 1996.
 
29.
Kittel, P., Uwarunkowania środowiskowe lokalizacji osadnictwa pradziejowego na Pojezierzu Kaszubskim i w północnej części Borów Tucholskich, Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego IV, Łódź, 2005.
 
30.
Kittel, P., Położenie geomorfologiczne stanowiska archeologicznego w Waplewie, gm. Nidzica, pow. nidzicki, maszynopis, 2011.
 
31.
Kokowski, A., Gródek nad Bugiem. Cmentarzysko grupy masłomęckiej, część II, Lublin, 1993.
 
32.
Kokowski, A., Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin, 1995.
 
33.
Kondracki, J., Geografia regionalna Polski, Warszawa, 2002.
 
34.
Kurpiewski, A., Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Gostkowie, Lublin, 2008.
 
35.
Liana, T. Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim, Wiadomości Archeologiczne XXXV/4, 1970, s. 429–487.
 
36.
Lund Hansen, U. et alii, Himlingøje – Seeland – Europa. Ein Gräberfeld der jüngeren römischen Kaiserzeit auf Seeland, eine Bedeutung und internationalem Beziehungen, Nordiske Fortidsminder B/13, København, 1995.
 
37.
Machajewski, H., Materiały do badań nad obrządkiem pogrzebowym ludności grupy dębczyńskiej, Poznań, 1993.
 
38.
Machajewski, H., Dwa cmentarzyska z późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów oraz z późnej fazy okresu wędrówek ludów na stanowisku 1 w Głuszynie, woj. słupskie, Folia Praehistorica Posnaniensia VII, 1995, s. 155–235.
 
39.
Mączyńska, M., „Specyficzne” pochówki kultury wielbarskiej, Acta Universitatis Lodziensis, „Folia Archaeologica” 16, 1992, s. 191–199.
 
40.
Mączyńska, M., Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90 (2009), 2011, s. 7–481.
 
41.
Morawski, W., Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej polski 1:500 000, ark. Nidzica (251), Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2001.
 
42.
Natuniewicz-Sekuła, M., Okulicz-Kozaryn, J., Weklice. A Cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984–2004), Monumenta Archaeologica Barbarica XVII, Warszawa, 2011.
 
43.
Nowakowski, W., Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum 4, Warszawa, 1995, s. 5–126.
 
44.
Przewoźna, K., Osada i cmentarzysko z okresu rzymskiego w Słopanowie, pow. Szamotuły, Fontes Archaeologici Posnanienses V (1954), 1955, s. 60–140.
 
45.
Rikman, È. A. (Рикман, Э. А.), Pamâtnik èpohi velikogo pereseleniâ narodov po raskopkam poseleniâ i mogil'nika černâhovskoj kul'tury u sela Budešty, Kišinev [Памятник эпохи великого переселения народов по раскопкам поселения и могильника черняховской культуры у села Будешты, Кишинев], 1967.
 
46.
Rożnowski, F., Analiza antropologiczna szczątków kostnych wydobytych na cmentarzysku w Gronowie, pow. Drawsko Pomorskie (stanowisko 1), Materiały Zachodniopomorskie XIX (1973), 1976, s. 169–172.
 
47.
Schülter, W., Versuch einer sozialen Differenzierung der jungkaiserzeitlichen Körpergräbergruppe von Haßleben-Leuna anhand einer Analyse der Grabfunde, Neue Ausgrabungen und Forschungen in Niedersachsen 6, Neumünster, 1970, s. 117–145.
 
48.
Schuster, J., Hof und Grab – die jüngerkaiserzeitlichen Eliten vor und nach dem Tode. Eine Fallstudie aus dem unteren Odergebiet, Slovenská Archeológia 51/2, 2003, s. 247–318.
 
49.
Skorupka, T., Kowalewko. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, tom II: Wielkopolska, cz. 3, Poznań, 2001.
 
50.
Skóra, K., Intruz w kurhanie? O pochówkach wtórnych w obrzędowości pogrzebowej kultur wielbarskiej i przeworskiej, [w:] K. Skóra, T. Kurasiński (red.), Wymiary inności. Nietypowe zjawiska w obrzędowości pogrzebowej od pradziejów po czasy nowożytne, Acta Archaeologica Lodziensia 56, Łódź, 2010, s. 27–43.
 
51.
Skóra, K., Pochówki dziecięce kultury wielbarskiej, Światowit VII (XLVIII [2006-2008]), fasc. B, 2012, s. 139–164.
 
52.
Tempelmann-Mączyńska, M., Totenfurcht und Totenglauben bei den Germanen im 4. bis 7. Jahrhundert n. Chr. aufgrund der sog. Sonderbestattungen und des Grabraubs, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte” Germanistische Abt. 106, 1989, s. 274–283.
 
53.
Teodorescu, V., Lichiardopol, D., Peneş, M., Necropola daco-romană din sec. IV–V e.n. de la Boldeşti-Grădiştea, jud. Prahova, Materiale şi Cercetări Arheologice XVII (A XVII-a sesiune anuală de rapoarte Ploieşti, 1983 [Partea a II-a]), Bucureşti, 1993, s. 419–434.
 
54.
Walenta, K., „Mały książę” z Ostrowitego w gminie Chojnice, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne” X (2006–2007), 2007, s. 101–120.
 
55.
Walenta, K., Leśno i mikroregion w okresie rzymskim, Chojnice, 2009.
 
56.
Wołągiewicz, R., Gronowo 1973 – Badania na cmentarzysku kurhanowym z okresu wpływów rzymskich, Materiały Zachodniopomorskie XIX (1973), 1976, s. 129–168.
 
57.
Wołągiewicz, R., Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Szczecin, 1993.
 
58.
Woźniak, M., Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Kozłówku, pow. nidzicki (d. Klein Koslau, Kreis Neidenburg) w świetle publikacji i materiałów archiwalnych, Wiadomości Archeologiczne LXII, 2011, s. 169–208.
 
59.
Zielonka, B., Cmentarzysko z okresu rzymskiego w miejscowości Gostkowo-Folsąg pow. Toruń, Zeszyty Naukowe UMK, Nauki Humanistyczno-Społeczne 26, Archeologia I, 1968, s. 53–74.
 
60.
Ziemlińska-Odojowa, W., Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nordmasowien, Monumenta Archaeologica Barbarica VII, Kraków, 1999.
 
61.
Żórawska, A., Wielokulturowe cmentarzysko w Starym Targu w świetle dotychczasowych publikacji, archiwaliów i ocalałych materiałów, Wiadomości Archeologiczne LVII (2004–2005), 2005, s. 111–176.
 
62.
Żórawska, A., Materiały kultury wielbarskiej ze zbiorów Muzeum w Kwidzynie, Pomorania Antiqua XX, 2005, s. 277–305.
 
63.
Żychliński, D., Lokalizacja cmentarzysk ludności kultury przeworskiej w Wielkopolsce, [w:] E. Droberjar (red.), Archaeologie Barbarů 2010. Hroby a pohřebiště Germánů mezi Labem a Dunajem. Sborník přispěvků ze VI. Protohistorické konference Hradec Králové, 6.–9. září 2010, Studia Archaeologica Suebica I, Olomouc, 2011, s. 183–188.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top