DISCOVERIES
Silver Crossbow Brooch from Cynków, Puławy County – an Exceptional Find
from the Western Lublin Region
More details
Hide details
1
Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych i Sztuki UMCS, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
Submission date: 2024-05-15
Final revision date: 2024-05-20
Acceptance date: 2024-06-30
Online publication date: 2024-12-20
Corresponding author
Marta Stasiak-Cyran
Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych i Sztuki UMCS, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ul. Weteranów 18, 20-038, Lublin, Polska
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT
In 2021, in the course of illegal metal detecting, a crossbow brooch with a returned foot was discovered at Cynków, Puławy County (SE Poland), at the edge of the Bystra River valley in the Nałęczów Plateau. The artefact was presented to the National Museum in Lublin. There are remains of Przeworsk Culture settlement known from the area in question (Fig. 1).
The brooch (Fig. 2) is made of silver (93.85%) with a small addition of copper (4.87%), and it measures 81 mm in length. Its extended false spring allows it to be classified as type A.168. On the head of the brooch, there is a shaft, cast together with the bow, which was used to mount a profiled knob; a similar knob crowns the axis bar of the spring. The bow is decorated in its upper and lower parts with four single rings of beaded wire. Such decoration is typical of type A.167 brooches, known from the Wielbark Culture area, which correspond, according to the division proposed by J. Andrzejowski and A. Żórawska, to variant a2. Such ornamentation also occurs among the various types of crossbow brooches with a returned foot, especially large silver specimens (Grosse Armbrustfibeln)33, found in the territory occupied by the Balt cultures.
Brooches of type A.168, corresponding to the Cynków fibula, are characteristic mainly of the so-called Gothic culture circle, especially the Chernyakhov and Sântana de Mureş Cultures12, and are less frequently recorded in the assemblages of the Wielbark Culture, most often in zones A and D of Wielbark Culture settlement. In the case of the Lublin Region, brooches of this type are known almost exclusively from Masłomęcz Group sites.
In the Wielbark Culture, brooches of type A. 168 occur from stage C1b to phase C2 and, possibly, phase C39.10. Fibulae of type A.167 with beaded wire rings are characteristic of phases C1b−C2, although some specimens, especially those scarcely decorated with single rings, may be dated to stage C1a. The brooch from Cynków can therefore be dated to stage C1b at the earliest, however, attributing it to phase C2 seems more likely. Considering the picture of cultural transformation in the Lublin Region7, the fibula in question should be associated with the Wielbark Culture.
REFERENCES (36)
1.
Almgren O. 1923: Studien über Nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig2 [Curt Kabitzsch].
2.
Ambroz A.K. 1966: А.К. Амброз, Фибулы юга европейской части СССР II в. до н.э. – IV в. н.э., Археология СССР Д1-30, Москва [Наука].
3.
Andrzejowski J. 2023: Jartypory, stan. 2. Cmentarzysko kultury wielbarskiej we wschodniej Polsce. Część I, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina XII/1, Warszawa [PMA / FMAB].
4.
Andrzejowski J., Cieśliński A. 2007: Germanie i Bałtowie u schyłku starożytności. Przyjazne związki czy wrogie sąsiedztwo?, [w:] A. Bitner-Wróblewska (red.), Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa 26–27 marca 2003, Seminarium Bałtyjskie I, Warszawa [PMA / SNAP], 279–319.
5.
Andrzejowski J., Żórawska A. 2002: Cmentarzysko kultury wielbarskiej na stan. 1 w Nadkolu, woj. mazowieckie, [w:] J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (red.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab Amicis dedicata, Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina I, Warszawa-Lublin [FMAB / IA UMCS / PMA], 29–80.
6.
Bitner-Wróblewska A. 2007: Netta. A Balt Cemetery in Northeastern Poland, Monumenta Archaeologica Barbarica XII, Warszawa [PMA / FMAB].
7.
Gołub I. et alii 2019: I. Gołub, W. Koman, D. Włodarczyk, P. Zieniuk, Sprawozdanie z działalności w zakresie ochrony zabytków archeologicznych na terenie woj. lubelskiego w 2018 roku, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” [21], 7–86.
8.
Gan P. 2022: Nieinwazyjne badania składu chemicznego przeprowadzonego na 20 przedmiotach zabytkowych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, kps w archiwum Muzeum Narodowego w Lublinie.
9.
Gorohovskij E.L. 1988: Е.Л. Гороховский, Хронология черняховских могильников Лесостепной Украины, [w:] Труды V Международного конгресса археологов-славистов, tom 4, Киев [Наукова думка], 34–46.
10.
Gudkova A.V., Schultze E. 2017: Gräberfeld und Siedlung Nagornoe 2. Ein Fundplatz der Sântana de Mureş-Černjachov-Kultur an der Unteren Donau, Archäologie in Eurasien 35, Bonn [Dr. Rudolf Habelt].
11.
Homâkova O.A. 2020: О.А. Хомякова, Двучленные подвязные фибулы типа «большие арбалетовидные» Юго--Восточной Прибалтики по данным женского убора самбийско-натангийской культуры, [w:] A.M. Обломский (red.), История вещей – История и вещи. К 60-летнему юбилею И. О. Гавритухина, Раннеславянский мир. Археология славян и их соседей 20, Москва [Институт археологии Российской академии наук], 125–132.
12.
Jaskanis J. 2013: Szwajcaria. Cmentarzysko bałtyjskie kultury sudowskiej w północno-wschodniej Polsce, Warszawa [SNAP].
13.
Khomiakova O. 2012: Sambian-Natangian Culture Ring Decoration style as an Example of Comunication between Local Elites in the Baltic Region in the Late Roman Period, [w:] A. Bliujienė (red.), People at the Crossroads of Space and Time (Footmarks of Societies in Ancient Europe) II, „Archaeologia Baltica” 18, 147–166.
14.
Kokowski A. 1991: Lubelszczyzna w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim, Lubelskie Materiały Archeologiczne IV, Lublin [Wyd. UMCS].
15.
Kokowski A. 1993: Gródek nad Bugiem. Cmentarzysko grupy masłomęckiej. Część I–III, Lublin [Wyd. UMCS].
16.
Kokowski A. 1995a: Grupa masłomęcka. Z badań nad przemianami kultury Gotów w młodszym okresie rzymskim, Lublin [Wyd. UMCS].
17.
Kokowski A. 1995b: Schätze der Ostgoten. Eine Ausstellung der Maria Curie-Skłodowska Universität Lublin und des Landesmuseums Zamość, Stuttgart [Theiss].
18.
Kokowski A. 2019: „Erstes Ende” der Przeworsk-Kultur im Lublinerland, ACC LIV, 129–158.
19.
Kokowski A., Łuczkiewicz P., Niezabitowska-Wiśniewska B. 2012: Stan badań nad okresem przedrzymskim, rzymskim i wędrówek ludów w 50 lat po monografii Stefana Noska, [w:] A. Zakościelna (red.), Miejsce Profesora Stefana Noska w archeologii polskiej. 50 lat po wydaniu Materiałów do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Lublin [Wyd. UMCS], 127–141.
20.
Kuś G. 2021: Zabytki bałtyjskie z Janowca nad Wisłą, WA LXXII, 194–199.
21.
Magomedov B. 2001: Б. Магомедов, Черняховская культура. Проблема этноса, Monumenta Studia Gothica I, Lublin [Wyd. UMCS].
22.
Mączka G. et alii 2022: G. Mączka, A. Stachyra, M. Stasiak-Cyran, D. Włodarczyk: Wybrane zabytki archeologiczne z przypadkowych znalezisk na terenie woj. lubelskiego, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” [24], Lublin, 209–224.
23.
Mączyńska M. 2011: Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern), Ber RGK 90 (2009), 7–481.
24.
Milaševskij A.S. 2015: А.С. Милашевский, Фибулы с использованием зерненной кольцевой гарнитуры в черняховской культуре (по материалам раннего и развитого этапов), „Древности” 2014–2015, 228–243.
25.
Milaševskij A.S. 2020: А.C. Милашевский, Фибулы с использованием зерненной кольцевой гарнитуры, [w:] О. Радюш, А. Блюэнэ, М. Любичев (red.), Germania–.
26.
–Sarmatia III, Москва [Институт археологии Российской академии наук], 398–418.
27.
Myzgin K., Niezabitowska-Wiśniewska B. 2021: Krasienin Kolonia, Gem. Niemce, Kr. Lublin, Fpl. ?, [w:] M. Gładysz-Juścińska, A. Kokowski, B. Niezabitowska-Wiśniewska (red.), Lubliner Land, CRFB 4, Kraków [PAU / IA UMCS / IA UJ / WA UW], 146.
28.
Natuniewicz-Sekuła M., Baczewski M. 2023: Weklice. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na wschodnim obrzeżu Delty Wisły (badania 2005–2018), Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina XI, Warszawa [FMAB / IAE].
29.
Natuniewicz-Sekuła M., Okulicz-Kozaryn J. 2011: Weklice. A Cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984–2004), Monumenta Archaeologica Barbarica XVII, Warszawa [FMAB / IAE / PMA].
30.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2016: W drodze do krainy Oium czyli o Gotach i kulturze wielbarskiej na Lubelszczyźnie w świetle nowych inwestycji drogowych, [w:] E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Drogi Lubelszczyzny. Odkrycia i badania archeologiczne, Skarby z przeszłości 17, Lublin [Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie], 171–195.
31.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2018: Cmentarzysko kultury przeworskiej, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska (red.), Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin [IA UMCS], 408–571.
32.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2021: Młodszy okres przedrzymski, rzymski i wędrówek ludów – materiały do dziejów Kotliny Hrubieszowskiej / Late pre-Roman, Roman and Migration periods – materials for the history of the Hrubieszów Basin, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, A. Hyrchała, B. Bartecki (red.), Odkryte. Odzyskane. Ocalone. Kolekcja zabytków z młodszego okresu przedrzymskiego, okresu rzymskiego i wędrówek ludów ze zbiorów Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie / Unearthed. Recovered. Saved. A collection of late pre-Roman, Roman and Migration period artefacts from the Rev. Stanisław Staszic Museum in Hrubieszów, Hrubieszów [Muzeum im. ks. Stanisława Staszica], 24–452.
33.
Nowakowski W. 1996: Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich und der barbarischen Welt, Veröffentlichungen des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Sonderband 10, Marburg-Warszawa [Philipps-Universität Marburg].
34.
Petrauskas O.V. 2004: Die Gräberfelder der Černjachov-Kultur von Kosanovo und Gavrilovka – eine vergleichende Studie zu Chronologie, Bestattungssitten und ethnokulturellen Besonderheiten, BerRGK 84 (2003), 223–351.
35.
Stasiak-Cyran M. 2016: Charakterystyka osady w Nieszawie Kolonii w świetle analizy źródeł archeologicznych i badań interdyscyplinarnych, [w:] M. Stasiak-Cyran (red.), Nieszawa Kolonia stanowisko 5, powiat Opole Lubelskie. Interdyscyplinarna monografia osady z okresu rzymskiego, Lublin [Muzeum Lubelskie w Lublinie], 10–210.
36.
Stasiak-Cyran M. 2024: Gocka migracja w świetle nowych materiałów kultury wielbarskiej z zachodniej Lubelszczyzny, [w:] A. Michałowski, M. Piotrowska, M. Olędzki (red.), Kultura wielbarska. Procesy przemian i kontakty zewnętrzne / Wielbark Culture. Transformation processes and external contacts, Poznań [Nauka i Innowacje], 211–232.