PL EN
MISCELLANEA
About the Siwianka Anklets from Eastern Mazovia and More...
 
More details
Hide details
1
Dział Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Polska
 
 
Submission date: 2023-04-03
 
 
Final revision date: 2023-05-09
 
 
Acceptance date: 2023-11-06
 
 
Online publication date: 2024-06-03
 
 
Corresponding author
Grażyna Orlińska   

Dział Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Polska
 
 
Wiadomości Archeologiczne 2023;LXXIV(74):61-84
 
KEYWORDS
TOPICS
ABSTRACT

A pair of Stanomin-type anklets (Fig. 1) was discovered in the south-western part of the village of Siwianka, Otwock County, in a meadow area descending gently towards Lake Brodek (Figs. 2, 3). The artefacts were deposited in a dry environment, as indicated by the noble patina covering them.

The anklets, almost identical in size and of similar weight, are quite tightly coiled in opposite directions, in 1⅓ coils, and made from a round rod of approx. 53 cm in length, with maximum thickness of 1.3 cm, tapering towards knob-shaped terminals, one of which is bevelled on the inside (Figs. 4, 6). An ornament of narrow grooves covering the entire outer surface of the ornaments, with many imperfections (Fig. 8), was made in a casting mould using the lost-wax method, as confirmed by the absence of casting seams on the rods and the presence of defects in the form of depressions overlying the ornamentation (Fig. 5). The anklets were cast from tin bronzes with similar shares of the main alloying elements (Table 1).

The Siwianka anklets correspond to tightly coiled specimens of the classic type of the Mazovian version in the classification of Małgorzata Mogielnicka-Urban and to specimens of type Vb1 as defined by Marcin Maciejewski, i.e., symmetrical forms, with knobbed terminals decorated with a continuous Mazovian ornament, among which more than half contain the motif of hatched triangles (Fig. 12:a–h). Specimens decorated like the Siwianka artefact, with a strongly geometric pattern of pairs of hatched hourglasses composed of triangles touching at the vertices (Fig. 12:a.b), are concentrated in eastern Mazovia (Fig. 11). Podlachian anklets were usually decorated with rhombus arrangements between spaced hatched (Fig.12:h) and, less frequently, plain triangles (Fig.12:i–k). A small number of anklets decorated with other patterns of hatched triangles have been recorded both in eastern Mazovia and Podlachia and in western Mazovia (Fig.12:e–g), occasionally also beyond the Mazovian-Podlachian zone (Fig.12:c.d). Ornaments whose basic motifs are groups of diagonal grooves – touching (Fig. 12:m) and spaced (Fig. 12:n–r) – did not catch on in eastern Mazovia and Podlachia, nor did diagonal crosses (Fig. 12:s) or ‘ladder’ arrangements (Fig. 12:t). The decorative elements of the anklets were probably inspired by ornamentation of vessels. Concentrations of similarly decorated anklets in western and eastern Mazovia and Podlachia (Fig. 11) may be evidence of the functioning of local bronze-manufacturing workshops, which adhered to specific designs. Commonly found anklets – either on their own or in multi-part hoards – point to a surplus in local bronze manufacture, albeit directed primarily to the local market (Fig. 12). Almost all anklets found east of the Vistula River are wound in 1⅓ coils, which differs from the mostly 11/2-coil specimens from western Mazovia and specimens of the Kuyavian version. The latter form a cluster on the Lower Pilica River (Fig. 10), testifying to the influence of the Kuyavian metallurgical centre, also manifested in the spread of specific ornamental motifs (Figs. 11, 12:p.r). The influence of the Kuyavian centre also reached Podlachia (Fig. 10). The spread of items and ornamental patterns from Kuyavia towards the east and south-east was most probably caused by the loss of previous recipients, both as a result of the expansion of Pomeranian Culture settlement in Greater Poland and the unrest caused by Scythian invasions.

The hoards from the Mazovian-Podlachian zone containing anklets are devoid of chronological markers that would allow their more precise dating within the confines of Hallstatt Period D. The hoards from Ginetówka, Grójec County, Kisielsk, Łuków County, Rze­szotków, Siedlce County, and Otwock-Teklin, due to the presence of beads made of glass paste rather than faience, may have been deposited at the earliest in the late phase of Hallstatt Period D (phase HaD2 according to Tomasz Purowski). The assemblage from Bąków Dolny, Łowicz County, is attributed to the end of Hallstatt Period D or the beginning of the early Pre-Roman Period (the beginning of the La Tène Period in Jan Michalski’s dating). A brooch with a decorative foot from Łuszkowo, Kościan County, sets the terminus ante quem of the deposition of the hoard to the beginning of the early Pre-Roman Period (phase A of the early La Tène Period acc. to Zenon Woźniak). The dating presented here indicates that the Stanomin-type anklets, both the Kuyavian and the Mazovian versions, remained in circulation for a long time.
REFERENCES (68)
1.
Źródła.
 
2.
Kostrzewski, Archiwum: archiwum Józefa Kostrzewskiego w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze.
 
3.
Literatura.
 
4.
Andrzejowska M. 2016: Niektóre elementy obrazu kulturowego Mazowsza i Podlasia we wczesnej epoce żelaza w świetle oddziaływań „wschodnich”, [w:] B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Europa w okresie od VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa do I wieku naszej ery, Biskupińskie Prace Archeologiczne 11 = Prace Komisji Archeologicznej 21, Biskupin-Wrocław [Muzeum Archeologiczne w Biskupinie], 279–322.
 
5.
Andrzejowska M. 2017: Brązy ze Słupi – historia niedokończona, WA LXVIII, 119–143.
 
6.
Andrzejowska M. 2020: Halsztackie ozdoby brązowe z Warszawy-Wilanowa, WA LXXI, 217–236.
 
7.
Andrzejowska M., Karczmarek Ł. 2021: Odkrycia archeologiczne w Pilicy, WA LXXII, 117–136.
 
8.
Antoniewicz J. 1959: Skarb halsztacki znaleziony w miejscowości Kisielsk, pow. Łuków, WA XXVI, 49‒55.
 
9.
Beyer K. 1859: Album fotograficzne wystawy starożytności i Zabytków sztuki urządzonéj przez c.k. Towarzystwo Naukowe w Krakowie 1858 i 1859 r., Warszawa [Karol Beyer].
 
10.
Blajer W. 2001: Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków [Księgarnia Akademicka].
 
11.
Blajer W., Chudzińska B. 2000: Ein Bronzebeinring aus unbekanntem Fundort in der Umgebung von Radomsko, [w:] S. Kadrow (red.), A Turning of Ages / Im Wandel der Zeiten. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on his 70th Anniversary, Kraków [Instytut Archeologii i Etnologii PAN], 47‒55.
 
12.
Chomentowska B. 1960: Brązowy skarb halsztacki z miejscowości Ginetówka, pow. Grójec, „Światowit” XXIII, 495‒522.
 
13.
Chudziakowa J. 1974: Kultura łużycka na terenie międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Osy, Warszawa-Poznań [Państwowe Wydawnictwo Naukowe].
 
14.
Cofta-Broniewska A. 1996: Metalurgia brązu w świetle źródeł archeologicznych, [w:] A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw, Studia i materiały do dziejów Kujaw 7, Poznań [Uniwersytet im. Adama Mickiewicza], 1‒127.
 
15.
Dąbrowski J., Mogielnicka-Urban 2014: Zespół osadniczy kultury łużyckiej w Maciejowicach, pow. garwoliński, woj. mazowieckie, Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały V, Warszawa [Instytut Archeologii i Etnologii PAN].
 
16.
Durczewski D. 1961: Skarby halsztackie z Wielkopolski, PArch. XIII (1960), 7‒107.
 
17.
Gackowski J. 2012: Przestrzeń osadnicza Pojezierza Chełmińskiego i przyległych dolin Wisły, Drwęcy i Osy w młodszej epoce brązu i na początku epoki żelaza, Toruń [Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika].
 
18.
Garbacz-Klempka A. et alii 2018: A. Garbacz-Klempka, Ł. Karczmarek, Z. Kwak, J. Kozana, M. Piękoś, M. Perek-Nowak, P. Długosz, Analysis of a Castings Quality and Metalworking Technology. Treasure of the Bronze Age Axes, „Archives of Foundry Engineering” 18 (30/3), 179–185.
 
19.
Garbacz-Klempka A., Dzięgielewski K., Perek-Nowak M. 2022: Analizy metaloznawcze wybranych przedmiotów brązowych i ołowianych z cmentarzyska w Świbiu, [w:] M. Machnik, K. Dzięgielewski, Cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza w Świbiu na Górnym Śląsku. Tom 2, Gliwice [Muzeum w Gliwicach], 288–335.
 
20.
Garbacz-Klempka A., Ścibior D., Kwak Z. 2016: Badania i wizualizacja technologii odlewniczej w epoce brązu na podstawie ceramicznych i kamiennych form z Legnicy z ul. Spokojnej, [w:] K. Nowak, T. Stolarczyk (red.), Metalurdzy znad Kaczawy. Cmentarzysko ciałopalne z epoki brązu odkryte w Legnicy przy ul. Spokojnej, Legnica [Muzeum Miedzi w Legnicy], 109–128.
 
21.
Gądzikiewicz-Woźniak M. 1961: Cmentarzysko łużycko-kloszowe Warszawa-Grochów, stanowisko „Brylowszczyzna”, MS VII, 47–106.
 
22.
Głosik J. 1993: Katalog Pogotowia Archeologicznego za lata 1977‒1981, WA LII/2, 209‒234.
 
23.
Grygiel M. 2018: Chronologia przemian kulturowych w dobie przełomu starszego i młodszego okresu przedrzymskiego na Niżu Polskim / The chronology of cultural changes at the turn of the Early and Late Pre-Roman Period in the Polish Lowland, Łódź [Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi].
 
24.
Gurba J. 1961: Brązowe nagolenniki z Zemborzyc, pow. Lublin, SprArch. XII, 103‒105.
 
25.
Jaskanis D. 1976: Skarb ozdób brązowych kultury łużyckiej z Brańska. gm. loco, woj. białostockie, RB XIII, 135–149.
 
26.
Hensel Z. 1996: Produkcja wyrobów ze stopów miedzi na Kujawach w świetle badań chemicznych, [w:] A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw, Studia i Materiały do Dziejów Kujaw 7, Poznań [Uniwersytet im. Adama Mickiewicza], 129–190.
 
27.
Jadczykowa I. 1990: Ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej, okresu halsztackiego D z Zalewu II, województwo sieradzkie, PMMAE 35 (1988), 15–87.
 
28.
Kaczmarek M. 2002: Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu, Poznań [Wydawnictwo Naukowe UAM].
 
29.
Kaczmarek M. 2005: Uwagi o wczesnej fazie kultury pomorskiej w Wielkopolsce, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk [Muzeum Archeologiczne w Gdańsku], 159–179.
 
30.
Kaczmarek M. 2017: Nadziejewo. Cmentarzysko ciałopalne z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w środkowej Wielkopolsce / The Late Bronze Age and Early Iron Age Cremation Cemetery in Central Wielkopolska. Nadziejewo, [w:] M. Kaczmarek, G. Szczurek red., Poznańskie studia nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza / Poznań Studies in the Bronze and Early Iron Ages, HYPERBOREA 3, Poznań [Uniwersytet im. Adama Mickiewicza].
 
31.
Kłosińska E.M. 2010: Nieznane materiały z cmentarzysk ludności kultury łużyckiej znajdujące się w zbiorach Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 44 (1‒4), 9–24.
 
32.
Kłosińska E.M. 2013: Zapomniany skarb ozdób brązowych z miejscowości Skwarne, pow. Mińsk Mazowiecki, MSROA XXXIV, 139‒147.
 
33.
Kłosińska E.M. 2019: Some thoughts regarding the research on the metal finds from the Early Iron Age in the lower Pilica River basin, [w:] M.S. Przybyła, K. Dzięgielewski (red.), Chasing Bronze Age rainbows. Studies on hoards and related phenomena in prehistoric Europe in honour of Wojciech Blajer, Prace Archeologiczne 69. Studies, Kraków [Profil-Archeo], 243–255.
 
34.
Kłosińska E.M., Solarska K. 2010: Unikatowe znalezisko gromadne z okolic Stawiszyna, pow. białobrzeski, woj. mazowieckie, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 44 (1‒4), 25‒47.
 
35.
Kostrzewski J. 1954: Ze studiów nad wczesnym okresem żelaznym w Polsce, „Slavia Antiqua” IV, 22–70.
 
36.
Kostrzewski J. 1964: Skarby i luźne znaleziska metalowe od neolitu do wczesnego okresu żelaza z górnego i środkowego dorzecza Wisły i górnego dorzecza Warty, PArch. XV, 5–133.
 
37.
Krzysiak A., Dzięgielewski K., Garbacz-Klempka A. 2017: Pierścień brązowego napierśnika z wczesnej epoki żelaza z miejscowości Dziechlino-Leśnice koło Lęborka, WA LXVIII, 257–265.
 
38.
Kurzawska A. 2013: Muszle porcelanek w skarbie z Podbieli, pow. otwocki, FAP 49, 213–220.
 
39.
La Baume W. 1920: Vorgeschichte von Westpreußen in ihren Grundzügen allgemeinverständlich dargestellt, Danzig: [R. Friedländer & Sohn].
 
40.
Lissauer A. 1891: Alterthümer der Bronzezeit Provinz Westpreussen und den angrenzenden Gebieten. I. Die Bronzen (Festschrift zur Begrüssung der vom. 3.–5. August 1891 in Danzig tagenden XXII. Allgemeinen Versammlung der Deutschen Anthropologischen Gesellschaft. Gewidmet von der Provinzial-Kommission zur Verwaltung der westpreussischen Provinzial-Museen), Abhandlungen zur Landeskunde der Provinz Westpreussen II, Danzig [Theodor Bertling].
 
41.
Maciejewski M. 2019: Brązy stanomińskie i chronologia wczesnej epoki żelaza. Próba uchwycenia nowej perspektywy, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 61, 7–83.
 
42.
Makarowicz P., Garbacz-Klempka A. 2014: Osada metalurgów w Szczepidle nad środkową Wartą. Z badań nad wytwórczością z brązu w II tys. BC, FAP 50/2, 261–281.
 
43.
Michalski J. 2000: O skarbie z Bąkowa Dolnego, jego właścicielu i pewnej półce w muzeum, ZOW 55/2, 76–83.
 
44.
Mikłaszewska-Balcer R. 1964: Cmentarzysko kultury łużyckiej w Warszawie-Miedzeszynie, WA XXX/3–4, 354–370.
 
45.
Mogielnicka-Urban M. 2008: Nagolennik typu stanomińskiego z Biejkowskiej Woli k. Biejkowa, gm. Promna, pow. białobrzeski, woj. mazowieckie na tle innych znalezisk tego typu w Polsce, [w:] M. Mogielnicka-Urban (red.), Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu przez przyjaciół, uczniów i kolegów z okazji siedemdziesiątych urodzin, Warszawa [Instytut Archeologii i Etnologii PAN], 211–222.
 
46.
Narożna-Szamałek U. 2013: Skarb ozdób z Podbieli, pow. otwocki, FAP 49, 193–212.
 
47.
Nosek S. 1957: Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F: Nauki filozoficzne i humanistyczne VI (1951), Lublin [Uniwersytet Marii-Curie Skłodowskiej].
 
48.
Orlińska G. 2016: Ozdoby z Warszawy-Zacisza świadectwem starożytnego brązownictwa sprzed 2500 lat, [w:] M. Bryl, A. Badach (red.) Brązy warszawskie. Dzieła, twórcy, kolekcjonerzy, badacze, Warszawa [Stowarzyszenie Historyków Sztuki], 9–13, 89, 102–106.
 
49.
Orlińska G., Karczmarek Ł. 2010: Niepublikowane nagolenniki typu stanomińskiego, WA LXI (2009–2010), 81–94.
 
50.
Orlińska G., Prochowicz R. 2010: Późnohalsztacki skarb z Ruszkowa, w pow. ciechanowskim, WA LXI (2009–2010), 95–109.
 
51.
Pasternak J. 1938: Brązowy skarb halsztacki z Kiełczewa, „Światowit” XVII (1936–1937), 287‒292.
 
52.
Pawlata L. 2016: Przedmioty z brązu znalezione w okolicach Łomży jako przyczynek do badań metalurgii, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne” 10‒11 (2014–2015), 37‒56.
 
53.
Pernicka E. 2014: Provenance Determination of Archaeological Metal Objects, [w:] B.W. Roberts, C.P. Thornton (red.), Archaeometallurgy in Global Perspective, New York [Springer], 239–268.
 
54.
Podczaszyński B. 1856: (red.) Katalog Wystawy Starożytności i Przedmiotów Sztuki 1856 urządzonéj w pałacu JW. hr. Augustostwa Potockich w Warszawie na Krakowskiem-Przedmieściu, na korzyść Domu Schronienia Opieki Najświętszej Maryi Panny, Warszawa [Józefa Unger].
 
55.
Podczaszyński B. 1857: Przegląd historyczny starożytności krajowych z powodu wystawy urządzonéj w Warszawie w r. 1856. w pałacu JW. Hr. Aug. Potockich, Warszawa [Józef Unger].
 
56.
Purowski T. 2010: Paciorki szklane zdobione linią zygzakowatą odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza, APolski LV/1–2, 23–86.
 
57.
Purowski T. 2019: Od fajansu do szkła. Kontakty ziem polskich z głównymi centrami cywilizacyjnymi w II–I tys. p.n.e. w świetle badań archeometrycznych tworzyw szklistych, Warszawa [Instytut Archeologii i Etnologii PAN].
 
58.
Roszyk W. b.d.: Badania archeologiczne przeprowadzone na stanowisku 4 w Liwie, gm. Liw, woj. siedleckie 1998 roku, m-pis sprawozdania w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Delegatura w Siedlcach.
 
59.
Szafrański W. 1955: Skarby brązowe z epoki wspólnoty pierwotnej (IV i V okres epoki brązowej) w Wielkopolsce, Warszawa-Wrocław [Zakład im. Ossolińskich].
 
60.
Szamałek K. 1987: Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i w początkach epoki żelaza, Polskie Badania Archeologiczne 26, Wrocław [Zakład Narodowy im. Ossolińskich].
 
61.
Szamałek K. 2009: Procesy integracji kulturowej w młodszej epoce brązu i początkach epoki żelaza na Pojezierzu Wielkopolskim, Poznań [Instytut Archeologii i Etnologii PAN].
 
62.
Węgrzynowicz T. 1964: Zespół ozdób brązowych z Gośniewic Nowych, pow. Grójec, WA XXX, 84‒86.
 
63.
Węgrzynowicz T. 1968a: Materiały z cmentarzyska w Woli Kisielskiej, pow. Łuków, WA XXXII/3–4 (1967–1968), 325–331.
 
64.
Węgrzynowicz T. 1968b: Znaleziska przedmiotów halsztackich z Teklina, pow. Otwock, WA XXXII/3–4 (1967–1968), 505‒511.
 
65.
Węgrzynowicz T. 1970: Materiały kultury łużyckiej ze wschodniego Mazowsza i Podlasia, WA XXXIV/3–4 (1969), 389–411.
 
66.
Węgrzynowicz T. 1973: Kultura łużycka na Mazowszu wschodnim i Podlasiu, MSiW II, 7–126.
 
67.
Woźniak Z. 2010: Kontakty mieszkańców ziem polskich ze światem celtyckim u schyłku okresu halsztackiego i we wczesnym okresie lateńskim, PArch. 58, 39–104.
 
68.
Żurowski J. 1927: Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca, „Prace i Materjały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” IV/1, 3–112.
 
ISSN:0043-5082
Journals System - logo
Scroll to top